ملاقات، مذاکره، توافق

دونالد‌ ترامپ برای دیدار و ملاقات با حسن روحانی در هر زمان و مکان اعلام آمادگی کرده است. تاجر آمریکایی توپ را به زمین ایران فرستاده است و حالا در کاخ سفید در انتظار واکنش مقامات جمهوری اسلامی به این پیشنهاد است. پس از انتشار این خبر رسانه‌ها و سیاسیون واکنش‌های متفاوتی را نسبت به آن نشان دادند. برخی به مخالفت صریح با آن پرداختند، گروهی آن را دامی برای ایجاد شکاف در ایران دانستند، بعضی همچون حمید ابوطالبی، مشاور سیاسی رییس‌جمهور پذیرش پیشنهاد‌ترامپ را مشروط به از سرگیری اجرای برجام از سوی آمریکا می‌دانند و گروهی دیگر نیز این پیشنهاد را فرصتی مناسب برای عبور از بحرانی که به آن نزدیک می‌شویم قلمداد کرده‌اند.

فارغ از آنکه واکنش ایران به پیشنهاد چه خواهد بود و چه باید باشد در اغلب تحلیل‌ها و اظهارنظرها در این باره شاهد آن هستیم که سه مفهوم «ملاقات»، «مذاکره» و «توافق» در هم آمیخته شده است و گروه بسیاری پیشنهاد‌ترامپ را پیشنهادی برای مذاکره و یا حتی مقدمه‌ای برای دست یافتن به توافق می‌پندارند. این در حالی است که آنچه رییس‌جمهور ایالات متحده از آن گفته است «دیدار و ملاقات» با رهبران ایران است و نه مذاکره و توافق.  برای اتخاذ تصمیم صحیح ضروری است که این سه مفهوم را از یکدیگر تمییز دهیم. شاید بتوان با  یک مثال تفاوت این سه مفهوم را درک کرد:

برجام یک «توافق» است، گفتگوهای هسته‌ای میان ایران و گروه ۵+۱ که منجر به دست یافتن به برجام شد در تعریف «مذاکره» جای می‌گیرد و گفتگوی تلفنی اوباما و روحانی چیزی شبیه «ملاقات» است. آنچه‌ترامپ پیشنهاد داده است اتفاقی مانند گفتگوی تلفنی روحانی و اوباما است که لزوماً در آن نه توافقی (جزیی یا کلی) قرار است شکل بگیرد نه فضایی شبیه مذاکره برای هدفی مشخص دارد. ملاقات رهبران سیاسی جهان با یکدیگر معمولاً در حاشیه اجلاس‌های جهانی انجام می‌شود و هدف از آن رایزنی برای کاهش سوءتفاهم‌ها و یا شنیدن اظهارات طرف مقابل به شکل مستقیم و رودررو است.

ملاقات می‌تواند به مذاکره بینجامد و مذاکره به توافق اما لزوماً پایان هر دیداری، مذاکره نیست و پایان هر مذاکره‌ای هم توافق نخواهد بود. اگر تفاوت این سه به درستی درک شود آنگاه می‌توان به تصمیم صحیح‌تری رسید. امروز توپ در زمین ایران است و تصمیم با مسئولان جمهوری اسلامی. در روزگار بحران می‌باید تصمیمات سخت و فوری را چاشنی عمل خود کرد و عدم توجه به پیامدهای هر تصمیمی می‌تواند سبب به وجود آمدن خسارت‌هایی بزرگ و برگشت‌ناپذیر شود. مقامات ایرانی می‌توانند بدون آنکه از مواضع خود عقب‌نشینی کنند به تقاضای دیدار‌ترامپ و دیگر مسئولان آمریکایی پاسخ مثبت دهند و علاوه بر فرستادن سیگنالی مثبت به بازار و جامعه به  دیگر قدرت‌های جهانی نیز این پیغام را دهند که ایران همواره آماده تعامل سازنده با جهان است.

دیدار و ملاقات‌ترامپ و روحانی اساساً ذیل مفهوم مذاکره به معنای واقعی آن تقسیم‌بندی نمی‌شود و بیشتر از آنکه مقدمه‌ای برای دست یافتن به توافق باشد نمایشی دیپلماتیک برای هر دو طرف است. شرکت نکردن در این نمایش مانند انصراف از مسابقه فوتبال است و داوران که افکار عمومی ایران و جهان است تیمی که انصراف داده را سه بر صفر بازنده اعلام خواهند کرد!