تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۰/۲۳ ساعت ۱۱:۳۴
کد مطلب : ۱۶۹۵۲۵
چرا چرخ SPV نمی‌چرخد؟
محمد توکلی
هم‌زمان با خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای شاهد آن بودیم که سایر طرف‌های باقی مانده در برجام با اعلام آن که به دنبال راهی برای احیای این توافق خواهند بود چند دور مذاکره را آغاز کردند که مهم‌ترین بخش آن به مذاکرات ایران و اروپا بازمی‌گردد. مذاکراتی برای تعیین سازوکار ویژه مالی (SPV) که هدف آن بهره‌مند شدن ایران از منافع اقتصادی برجام اعلام شد. مقامات ایرانی در ابتدا به این مذاکرات نگاهی خوشبینانه داشتند و تصور می‌کردند پس از «چند هفته» مذاکره این سازوکار ویژه اجرایی خواهد شد.
اما با ادامه مذاکرات و بررسی جزییات در مذاکره‌های کارشناسی مشخص شد که این ماجرا پیچیده‌تر از آن است که بتوان آن را با مذاکره‌ای چند هفته‌ای به سرانجامی مطلوب رسانید. این مذاکرات نسبتا طولانی در نهایت با اعلام رسمی مسئول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره زمان تقریبی اجرای SPV به خط پایان خود نزدیک شد. موگرینی چند روز مانده به آغاز سال ۲۰۱۹ اعلام کرد که سازوکار ویژه مالی هم‌زمان با آغاز سال نو میلادی اجرایی خواهد شد. اما حالا و با گذشت چند روز از ژانویه هم هنوز خبری از اجرایی شدن این سازوکار ویژه برای کم اثر کردن تحریم‌های آمریکا نیست که نیست! برای پاسخ به چرایی این تاخیر می‌توان به موارد زیر توجه کرد:
۱ـ مناسبات مالی، بانکی و اقتصادی در اتحادیه اروپا به شکل لایه لایه با اقتصاد آمریکا در هم تنیده شده است و به همین دلیل از منظر اقتصادی دست یافتن واجرایی کردن سازوکاری که خارج از اقتصادی بر مبنای دلار باشد کاری پیچیده و به شدت زمان‌بر خواهد بود.واهمه کشورهای مختلف برای میزبانی از SPV علاوه بر ملاحظات سیاسی به همین درهم تنیدگی اقتصادی اروپا و آمریکا بازمی‌گردد که سبب ساده‌تر شدن تحریم و جریمه آمریکا علیه کشورهای اروپایی که به دنبال دور زدن تحریم‌ها هستند خواهد شد.
۲ـ نکته دیگری که سبب تاخیر در اجرای سازوکار ویژه مالی اروپا شده است به نگرانی‌های اتحادیه اروپا بازمی‌گردد؛ نگرانی‌هایی در حوزه‌های غیرهسته‌ای. دولت‌های اتحادیه اروپا به همان میزان که با رویکرد آمریکا در مخالفت با برجام همراهی ندارند در سایر موارد همچون تروریسم، حقوق بشر و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران هماهنگ و هم‌صدا با ایالات متحده هستند. از همین رو این نگرانی برای آنان وجود دارد که منابع مالی حاصل از اجرای SPV صرف موضوعاتی شود که از منظر آنان ذیل اقدامات نگران‌کننده ایران دسته‌بندی می‌شوند. اینجا همان نقطه‌ای که اهمیت لوایح FATF باید مورد توجه قرار بگیرد. لوایحی که تصویب آن اعتماد جامعه جهانی را به فعالیت‌های اقتصادی کشور افزایش داده و به تبع آن شاهد کاهش نگرانی‌ها و افزایش امکان اجرایی شدن سازوکار ویژه مالی خواهیم بود.
۳ـ و نکته سوم به برخی اقدامات ماه‌های اخیر بازمی‌گردد. اقداماتی که سبب بروز نگرانی‌هایی در داخل و خارج شده است. برخی تحرکات منتسب به ایران در کشورهایی همچون هلند، دانمارک، آلبانی و فرانسه سبب بروز تنش‌هایی میان ایران و اتحادیه اروپا شده است که عدم توجه به آن و ادامه بی تدبیری‌های دیپلماتیک و امنیتی ممکن است سبب فزاینده شدن تنش‌ها می‌شود. تنش‌ها و چالش‌هایی این چنین یکی دیگر از دلایل وضعیتی است که سبب تاخیر در اجرای SPV شده است.
اما با ادامه مذاکرات و بررسی جزییات در مذاکره‌های کارشناسی مشخص شد که این ماجرا پیچیده‌تر از آن است که بتوان آن را با مذاکره‌ای چند هفته‌ای به سرانجامی مطلوب رسانید. این مذاکرات نسبتا طولانی در نهایت با اعلام رسمی مسئول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره زمان تقریبی اجرای SPV به خط پایان خود نزدیک شد. موگرینی چند روز مانده به آغاز سال ۲۰۱۹ اعلام کرد که سازوکار ویژه مالی هم‌زمان با آغاز سال نو میلادی اجرایی خواهد شد. اما حالا و با گذشت چند روز از ژانویه هم هنوز خبری از اجرایی شدن این سازوکار ویژه برای کم اثر کردن تحریم‌های آمریکا نیست که نیست! برای پاسخ به چرایی این تاخیر می‌توان به موارد زیر توجه کرد:
۱ـ مناسبات مالی، بانکی و اقتصادی در اتحادیه اروپا به شکل لایه لایه با اقتصاد آمریکا در هم تنیده شده است و به همین دلیل از منظر اقتصادی دست یافتن واجرایی کردن سازوکاری که خارج از اقتصادی بر مبنای دلار باشد کاری پیچیده و به شدت زمان‌بر خواهد بود.واهمه کشورهای مختلف برای میزبانی از SPV علاوه بر ملاحظات سیاسی به همین درهم تنیدگی اقتصادی اروپا و آمریکا بازمی‌گردد که سبب ساده‌تر شدن تحریم و جریمه آمریکا علیه کشورهای اروپایی که به دنبال دور زدن تحریم‌ها هستند خواهد شد.
۲ـ نکته دیگری که سبب تاخیر در اجرای سازوکار ویژه مالی اروپا شده است به نگرانی‌های اتحادیه اروپا بازمی‌گردد؛ نگرانی‌هایی در حوزه‌های غیرهسته‌ای. دولت‌های اتحادیه اروپا به همان میزان که با رویکرد آمریکا در مخالفت با برجام همراهی ندارند در سایر موارد همچون تروریسم، حقوق بشر و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران هماهنگ و هم‌صدا با ایالات متحده هستند. از همین رو این نگرانی برای آنان وجود دارد که منابع مالی حاصل از اجرای SPV صرف موضوعاتی شود که از منظر آنان ذیل اقدامات نگران‌کننده ایران دسته‌بندی می‌شوند. اینجا همان نقطه‌ای که اهمیت لوایح FATF باید مورد توجه قرار بگیرد. لوایحی که تصویب آن اعتماد جامعه جهانی را به فعالیت‌های اقتصادی کشور افزایش داده و به تبع آن شاهد کاهش نگرانی‌ها و افزایش امکان اجرایی شدن سازوکار ویژه مالی خواهیم بود.
۳ـ و نکته سوم به برخی اقدامات ماه‌های اخیر بازمی‌گردد. اقداماتی که سبب بروز نگرانی‌هایی در داخل و خارج شده است. برخی تحرکات منتسب به ایران در کشورهایی همچون هلند، دانمارک، آلبانی و فرانسه سبب بروز تنش‌هایی میان ایران و اتحادیه اروپا شده است که عدم توجه به آن و ادامه بی تدبیری‌های دیپلماتیک و امنیتی ممکن است سبب فزاینده شدن تنش‌ها می‌شود. تنش‌ها و چالش‌هایی این چنین یکی دیگر از دلایل وضعیتی است که سبب تاخیر در اجرای SPV شده است.
