خوش‌بینی به شرق

گروه سیاسی
موضوع سند توافق 25 ساله ایران و چین که در هفته‌های اخیر خبرساز شده است را می‌توان ذیل یک تصویر کلی‌تر نیز بررسی کرد. تصویری که پایه و اساس سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در حدود دو دهه اخیر را تشکیل می‌دهد و آن هم نگاه به شرق است.
این نکته صحیح است که در دوران مذاکرات هسته‌ای این سیاست تا حدودی تعدیل شد اما با خروج ایالات متحده از برجام دوباره شاهد بازگشت پر قدرت‌تر نگاه به شرق در دیپلماسی کشور هستیم. مشکل اساسی که در اجرای این سیاست وجود دارد نوع نگاهی است که تصمیم‌گیران به قدرت‌های شرقی و به به طور مشخص روسیه و چین دارند؛ نگاهی توام با خوشبینی و در برخی موضوعات خلاف برخی مواردی که آشکارا مشهود هستند.
درباره سیاست نگاه به شرق دیدگاه‌های متفاوتی مطرح است؛ برخی آن را با توجه به شرایطی که میان جمهوری اسلامی و قدرت‌های غربی برقرار است انتخابی ناگزیر می‌دانند که با وجود وجوه منفی آن می‌تواند از انزوای کامل سیاسی و اقتصادی کشور جلوگیری کند، گروهی نتیجه این روند را مخدوش شدن استقلال ایران دانسته و بر این باور هستند که آنچه در عمل رخ می‌دهد امکانی در جهت منافع ملی نیست و تنها سود چنین سیاستی به جیب روس‌ها و چینی‌ها خواهد رفت، گروه سومی نیز هستند که بر این باورند که مشکل اساسی در نگاه به شرق نیست، بلکه مسئله‌ای که با آن درگیر هستیم عدم نگاه به غرب است.
فارغ از آن که چه نگاهی به سیاست نگاه به شرق داریم و درباره نتایج آن چه داوری داشته باشیم، آنچه حائز اهمیتی بیشتر است آن که در لایه زیرین نگاه تصمیم‌گیران به شرق شاهد نوعی خوش‌بینی هستیم که با نادیده گرفتن واقعیت‌های همین چند سال اخیر در روابط ایران با چین و یا روسیه این سیاست را حلال تمامی مشکلات می‌دانند.
این خوش‌بینی را می‌توان در اظهارنظرهای مسئولان درباره قرارداد 25ساله ایران و چین نیز به روشنی مشاهده کرد. با نگاهی به آنچه مسئولان وزارت امور خارجه درباره این توافق می‌گویند شاهد هستیم که آنان با دیدگاه به شدت خوشبینانه به موضوع رابطه با چین می‌نگرند و در تلاش هستند تا با همین خوش‌بینی غیرمعمول پاسخ هر نقدی به این توافق را بدهند.
به نظر می‌آید که مشکل اساسی همین خوشبینی به شرق و به طور کلی نگاه خوشبینانه به مسائل حوزه سیاست خارجی است. مسائلی که ریشه و اساس آن اصولا با بدبینی و بی اعتمادی همراه است اما در کمال تعجب شاهد هستیم که دیپلمات‌های با سابقه کشورمان با وجود آن که سال‌هایی طولانی در مذاکرات با تیم‌های دیپلماسی قدرت‌های شرق و غرب جهان بوده‌اند اما در اجرای سیاست نگاه به شرق کاملا خوش‌بین رفتار کرده و بر مبنای نگاهی غیر واقعی عمل می‌کنند.
سند قرارداد 25 ساله ایران و چین، هر چه که باشد و با هر مفادی که به سرانجام برسد، این مسئله مهم‌تری است که با چه رویکردی در مذاکرات منتهی به این توافق و دیگر مذکرات مشابه ظاهر شویم؛ بعید به نظر می‌آید که بتوان با خوش‌بینی افراطی به چین، روسیه و حتی قدرت‌های غربی بتوان به نتیجه‌ای مثبت و حفظ منافع ملی دست یافت.