آفت‌های تحریم به‌زبان ساده

گروه سیاسی: رضا صادقیان طی یادداشتی در روزنامه همدلی نوشت: امید به احیای برجام و کاهش تحریم‌ها در میان شهروندان، صاحبان کسب‌وکار و مدیران اقتصادی بیش از گذشته شده است. در این یادداشت به تاثیر مخرب تحریم‌ها از منظرهای مختلف می‌پردازم.
یک: فرهنگ لغت در برابر واژه تحریم، معانی از جمله منع شدن، بایکوت، نهی و قدغن را آورده است. در واقع تحریم دسترسی یک فرد، گروه و کشور را در حوزه‌هایی که سایرین بر اساس منافع‌شان تشخیص داده‌اند منع می‌کند. بن‌بست ایجاد می‌کند و امکان راهیابی به آن را مسدود می‌کند. تحریم‌ها در اقتصاد ایران چنین شرایطی را رقم زده‌اند.
دو: تحریم‌ها نقض‌کننده رشد عادی در تمام بخش‌ها می‌شوند. صنایع مختلف، اقتصاد، تامین کالاهای اساسی، توسعه زیرساخت‌ها و حتی کسب تکنولوژی و دانش را با موانع متعدد روبرو می‌کند. فرض کنیم در بخش صنعت خودرو تحریم‌ها وجود نداشت، آیا شرکت‌های مونتاژ کار داخل کشور همچنان از موتور خودرو با تکنولوژی دهه هشتاد میلادی استفاده می‌کردند؟ آیا امکان واردت خودروهای چینی با موتورهای رده سوم شرکت‌های اتومبیل‌سازی کره‌جنوبی وجود می‌داشت؟ پاسخ صد در صد خیر است. تحریم خریدار، فروشنده و مصرف‌کننده نهایی را به نقطه‌ای می‌رساند که امکان بهره‌برداری و استفاده از کالاها و خدمات به حداقل ممکن آن کاهش پیدا کند. به‌عنوان‌مثال؛ پس از خروج آمریکا از برجام و تعطیل شدن دفاتر نمایندگی شرکت‌های لوازم خانگی در ایران، به یک‌باره گارانتی محصولات تولید داخل به یک الی یک‌سال و نیم کاهش پیدا کرد! چرا که تولیدکننده ایرانی امکان تامین قطعات و کالاهای با کیفیت را ندارد و به دلیل تحمیل نشدن هزینه گارانتی این هزینه را به دوش مصرف‌کننده نهایی منتقل می‌کند و... این دور باطل در سایر بخش‌ها نیز قابل ذکر است.
سه: تحریم‌ها به‌عنوان یک مانع غیرقابل کتمان در اقتصاد یک کشور زمین حاصل‌خیزی برای رشد کسانی می‌شود که با توجه به رابطه‌های خاص امکان عبور، رد شدن و دور زدن آن را داشته باشند. اکثر شهروندان، مدیران ارشد و میانی سازمان‌ها و حتی صاحبان واحدهای تولیدی نمی‌توانند تحریم‌ها را نادیده یا موفق به پرش از آن شوند، بنابراین حلقه یا گروه‌هایی شکل می‌گیرند که فروشنده کالاها، خدمات، اجناس، قطعات و حتی کالاهای مصرفی و دارویی در داخل و خارج کشور می‌شوند و توانایی جهش از روی موانع تحریم را دارند. افرادی که بابت دور زدن حلقه‌های تحریم برای خودشان ارزش‌افزوده مالی ایجاد می‌کنند. عبدالناصر همتی به عنوان ریاست کل بانک مرکزی در زمان انتخابات گفته بود: 16میلیارد دلار سود کاسبان تحریم در سال گذشته شده است. در واقع مبلغ 16میلیارد دلار بیش از چهار برابر تخلف مالی صورت گرفته در شرکت فولاد مبارکه است که از کنار دلالی و دور زدن تحریم‌ها قسمت دلال‌ها و واسطه‌ها شده است، بگذریم.
چهار: تحریم‌ها زمینه‌ساز عوض شدن اولویت‌ها می‌شوند. هر کدام از دولت‌ها براساس چشم‌انداز، سیاست‌های رسمی و برنامه‌هایی که به شهروندان اعلام کردند، اقدامات دولت را صورت‌بندی می‌کنند. تحریم‌ها به دلیل جابجا شدن اولویت‌ها و برنامه‌ها، امکان تحقق چشم‌اندازها را نمی‌دهند. به عنوان مثال؛ براساس گزارش‌ها و مصاحبه‌ها قابل دسترس برای تحقق برنامه پنجم توسعه در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی کشور نیاز به 120میلیارد جذب سرمایه‌گذار خارجی داشت، این آمار مربوط به سال 1386 است. تحریم‌ها مانع از اجرایی شدن این هدف شدند و بر اساس گزارش‌های فعلی انجام این مهم در تمام این سال‌ها به تعویق افتاد. در واقع اولویت دولت‌ها به جای توسعه صنعتی و حفظ کیفیت تجهیزات صنایع مرتبط با نفت و گاز به دلیل تامین منابع مالی دولت‌ها با هدف تامین کالاهای اساسی، تامین ارز از طرق مختلف، تامین دارو، برنج، شکر و... تغییر کرد.
پنج: تحریم‌ باعث رشد انسان‌ها به صورت بادکنکی می‌شود و در مقابل شمار گسترده‌ای از انسان‌ها را لاغر و رنجور می‌کند. آدم‌های به ظاهر بزرگ و خالی از دانش و معرفت انگشت‌شمارند، اما با وجود تحریم رشد می‌کنند. چهره‌هایی که در کمترین زمان ممکن و بدون طی کردن مقدمات پشت کلمات فریبنده و سراسر دروغ مانند کارآفرین برتر، صاحبان صنایع بزرگ، صنعت‌گر ملی و... مخفی می‌شوند. تحریم‌ها جایگاه حقیقی آدم‌ها را به سرعت تغییر می‌دهد، فرد می‌تواند از کارمند ساده بایگانی به واردکننده کالاهای صنعتی تبدیل شود و از روستایی دورافتاده و بدون اندک آشنایی با مناسبات شهری به سازنده برج‌های مسکونی و تجاری و صاحب مرکز خرید و... تغییر کند. به عبارتی دیگر؛ تحریم‌ها خلق‌کننده شرایطی می‌شوند که با محاسبات و پیش‌بینی‌ها معمول به فهم درنمی‌آیند.