بدیل مذاکره چیست؟

هر گاه سخنی به اشاره یا تصریح از مذاکره به میان می‌آید گروهی فریاد دلواپسی بلند می‌کنند و از "نه سازش، نه تسلیم" می‌گویند. تفاوتی ندارد موضوع مذاکره قراردادی اقتصادی در حوزه نفت است و یا شراکتی در صنعت خودروسازی، مذاکره با دولت دموکرات اوباما است و یا مذاکره‌ای با دولت جمهوری‌خواه ترامپ، مذاکره با اروپا در موضوع بحران‌های منطقه باشد و یا گفت‌وگویی با حکومت عربستان؛ همه و همه در نظر آنان سازش است و تسلیم!

در چنین شرایطی که حرف دلواپسان مذاکره بی توجه به خواست و ارده مردم فعلاً به کرسی نشسته است و در عمل بخش عمده‌ای از مذاکرات با طرف‌های خارجی قفل شده است پرسش اولیه و همیشگی آن است که بدیل مذاکره چیست؟ اگر به مذاکره با طرف‌های غربی نه گفته می‌شود این پاسخ منفی، آری به چه گزینه‌ای است؟ این پرسش در چهار دهه اخیر و پس از قطع رابطه میان ایالات متحده و جمهوری اسلامی به شکل‌های گوناگون و بارها و بارها مطرح شده است و با پاسخ‌هایی کلی مواجه شده که همان بی پاسخ ماندن آن معنا می‌شود. واقعیت آن است که بدیل مذاکره، افزایش فشارها خواهد بود، فشارهایی که گاه خود را در انزوای سیاسی نشان می‌دهد، گاه در تحریم‌هایی که زندگی روزمره مردم را هدف می‌گیرد، گاه در برخورد سخت و...

این فرمول لزوماً مربوط به روابط ایران و آمریکا نیست و می‌توان آن را به روابط هر دولتی با دیگر دولت‌ها نیز تعمیم داد. به‌عنوان مثال عدم تمایل روسیه و آمریکا برای مذاکره در موضوع اختلافات دو کشور در اوکراین سبب تحریم‌های متقابل دولت‌های پوتین و ترامپ علیه یکدیگر شده است و یا عدم تمایل حکومت عربستان و قطر برای مذاکره بر سر اختلافات سبب حصر اقتصادی قطر و افزایش فشارهای تحریمی کشورهای همسایه علیه حکومت قطر شده است، مثال دیگر به پیش از ورود ترامپ به کاخ سفید بازمی‌گردد؛ عدم تمایل مقامات ایرانی به مذاکره درباره موضوعات غیر هسته‌ای سبب آن می‌شد که دولت اوباما با وجود اجرای برجام هسته‌ای بر تحریم‌های غیرهسته‌ای بیفزاید و...

امروز نیز شرایطی متفاوت با این الگوی همیشگی وجود ندارد؛ ایران یا آمریکا یا هر دو آمادگی لازم را برای مذاکره ندارند و اگر چند سیگنال محدود اخیر از سوی دو طرف را کنار بگذاریم این بی تمایلی را در حرف و عمل فریاد می‌زنند. در چنین شرایطی بدیل میز مذاکره، فشار تحریمی و افزایش احتمال برخورد سخت است. تا چه زمانی می‌توان با شعار تکیه بر توان داخلی به دور کشور حصار کشید و تمامی ابزارهای دیپلماتیک و فرصت‌های کشور در این عرصه را وا نهاد و به رقبا هدیه داد؟

به نظر می‌آید مخالفان مذاکره با غرب که برایشان تفاوتی ندارد دولت ترامپ در قدرت باشد یا دولت اوباما، طرف مقابل مذاکره یک کشور اروپایی باشد و یا کشوری همسایه به خوبی از این نکته آگاه هستند که ادامه این مسیر با شرایط فعلی ممکن نیست و این راه به بن‌بست می‌رود. بی رغبتی به میز مذاکره سبب افزایش سرعت حرکت در مسیر بن‌بست خواهد شد و تکرار تجربه‌ای شبیه به برجام و یا حتی جامع‌تر و فراتر از آن نوعی عقب‌گرد از مسیری که مسدود است. هنوز انتخاب با ماست!