تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۲۹ ساعت ۱۷:۴۰
کد مطلب : ۴۸۱۹۵۰
نظرات و دیدگاهها
دولت عمل بدون وعده و آیین کینتسوگی مبارک
حمزه فیضیپور
برای حکمرانی شایسته در جامعه که ثمره آن نشاط اجتماعی باشد باید با نگاه عملگرایانه به منشور سیاسی تشیع (نهجالبلاغه حضرت علی علیه السلام) رجوع شود و از دل و متن خطبهها و نامهها ی آن حضرت، اسباب موفقیت بیشتر کارگزاران را در جهت پویایی، رشد و کیفیت بخشی به کارکردها و عملکردهای آنان در راستای تحقق اهداف مورد نظر به دقت واکاوی نمود و آنها را سر لوحه کار عوامل دخیل در مدیریت و اجرا قرار داد. دکتر پزشکیان با اشراف جامع به علم و روشها ی نوین علمیدر مدیریت و با پرهیز از هفتادمن کاغذهای برنامه ایی خلق الساعه، میان برنامه، مدیریت و اجرا تفاوت و تمیز قائل شدند و نیز با مطالعه همراه با تدقیق باورمندانه و غور کارشناسانه در نهج البلاغه، مزید امیدآفرینی صادقانه، از دو بالِ تقوا در دین و علم روز؛ برای به اوج بردن جامعه (اقتصاد، فرهنگ، سیاست و...) برخوردار هستند. این مرد متقی و رجل علمیدر مناظرات؛ بجا، زیبا و شایسته به نامه_۵۳ امام عدالت به مالک اشتر نخعی اشاره نمودند، نامه ای پُر بار که اگر در همه حوزهها و عرصهها ی مدیریتی مورد توجه ویژه قرار گیرد. بدون شک در جامعه بیشتر از گذشته به فضایی خواهیم رسید که فضیلتِها نمود پیدا خواهند کرد و به واسطه آن؛ خرد، عدالت، علم و دین ورزی باورمندانه ی ابرازی با سمت و سوی عمل و بدور از تزویر و تهی از استفاده ابزارگرایانه در میدان خدمت بیشتر خود را نشان خواهند داد، به گونه ای که در ضمیر افراد و جامعه و در زمین نقش آفرینیها ؛ نگاه و تاکتیک با عالمها_مکرم (تکریم اهل علم و نه تحقیرآنان) خواهد بود و با بهره گیری از الگوهای راهبردی (مصداقی در گذشته ) که حضرت علی علیه السلام در خطبه دوم نهج البلاغه به زیبایی و بلاغت همراه با دل رنجوری و دل زدگی به نقد جامعه میپردازد و آن را توصیف میفرمایند ساختار جامعه به مسیری ادامه خواهد داد که در آنجا منظومه فکری - فرهنگی سرزمینیش به گونه ای تقویت، تحکیم و تثبیت شده باشد كه از نظر اهمیت و احترام؛ میان داناي خیرخواه و دلسوزِ جامعه و نادان خود شیفته ی گرفتار در دایره منفعت شخصی بیشتر فرق گذاشته شود تا عزتمندی جامعه با برخورداری از نگاه ویژه به اهل خرد خود را نشان دهد و در همه عرصهها بدرخشد و با عمل در چهارچوب آن الگو از (بِأَرْضٍ عَالِمُهَا مُلْجَمٌ وَ جَاهِلُهَا مُكْرَمٌ ) بیشتر و بیشتر فاصله بگیرد، الگو یا الگوهای مصداقی چه ایجابی و چه سلبی آن که با عبرت گیری از تجربهها ی خوب و بد؛ میتوان بهتر و امیدوارانه تر به توسعه متوازن در همه سطوح و ابعاد جامعه دل بست.
برای تشکیل یک دولت روامردمدار که شایسته ی همه ما ایرانیان باشد کافی هست که رییس جمهور منتخبِ ملت با همان عشق به مولای عادلان که برضمیر و زبانش، از منش و منهجِ رسای آن حضرت گل واژهها ی کلامیساری و جاری بود برای اقبال دولتش در جهت احیاء و تقویت سرمایه احتماعی که لازمه و بایسته حکمرانی شایسته در عرصه مدیریت و اجرا میباشد و با هدف دوری از اِدبار در جمله آورده شده زیر از آن امامِ عقل ایمانی تدبر بفرمایند و اطرافیانش نیزتامل داشته باشند و با نوع نگاه علمی، این چهار عمل را با روش علمی مهندسی معکوس(پاسخی که به چرایی مسئله مطرح میشود)، اسباب تشکیل دولتی شوند که با افتخار برای نوکری مردم و نشاط اجتماعی، پویایی اقتصادی، بالندگی در فرهنگ و تدبیردر سیاست تلاش نمایند. امام علم. حلم و کلام و قرآن ناطق، در محتوایی عالمانه، کارشناسانه و انگار بر مبنای اصول پژوهشی به زبان امروزین در ادبار و سقوط دولتها چهار عامل را موثر دانسته است: یُسْتَدَلُّ عَلَی اِدبارِ الدُّوَلِ بِاَربَعٍ: تَضییعِ الاُصولِ وَ التَّمَسُّکِ بِالفُرُوعِ وَ َتقدیمِ الاَراذِلِ وَ تَاخیرِ الاَفاضِلِ»
یک) ضایع کردن اصول (بی اعتنایی به مسائل مهم تر)
دو) سرگرم شدن به فروع (پرداختن به مسائل کم اهمیت تر)
سه) به کار گماردن آدمهای پست
چهار) کنار گذاردن انسانهای فاضل
در این فراز علمی، با پاسخ روشن به سوالاتی از قبیل اینکه چرا یک جامعه دچار سردرگمیمیشود؟ و چرا یک جامعه در عرصهها ی مختلف متناسب با ارائه برنامهها، علی رغم مشخص شدن مسیرهای حرکت به سمت توسعه؛ اما از برنامهها عقب میافتد ؟ و چرا پس رفتها بر پیشرفتها میچربد؟ مولای علی علیه السلام به روشنی میفرمایند که برای توفیقات در دستیابی به اهداف نبایداولویت_ها را در برنامه کاربردی کنار گذاشت.
با هدف دور اندیشی که پیروزی با آن حاصل میشود (الظَّفَرُ بِالْحَزْمِ، وَالْحَزْمُ بِإِجَالَهِ الرَّأْی، وَ..../ حکمت 48)واجبات را نباید فدایمستحبات کرد پرداختن به آنچه که اولویت ندارد و فقط وقت و انرژی را هدر میدهد، جامعه را از رسیدن به قله پیشرفت باز میدارد. برای پرداختن به فروع نیز که به اصول ضربه نزنند؛ به گونه ای که اصول و امور« اهم » را به قربانگاه کژ سلیقگی در تشخیصها و اولویت بندیها نبرند، نیازمند اهل علم و فن هستیم؛ آنانکه در تشخیصمسئله و نسخه چینی راه حل متبحرند و با اصول لازم برای حل مسئله آشنایی دارند. نمیتوان برای رسیدن به اصول، فروع را بُلد کرد و نمیتوان برای معروف مرتکب منکَر شد که اگر اینگونه باشد و تمیزها فروع مقدم بر اصول قرار گیرند بدانیم که در جامعه فاصلهها و شکافها بیشتر خواهد شد. بنابراین شرط لازم در طراحی و تعریف نقشه راه برای یک مدیریت علمیثمر بخش این است که در مفهوم عدالت (الْعَدْلُ يَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا؛ /حکمت 437) اهل نظر، اهل خرد و متخصصین دلسوز در جای خود بجا قرار گیرند که با تحقق این راهبرد چشم انداز روشن خواهد بود و با آن، شکاف میان دولت، حاکمیت و مردم کم و کمتر خواهد شد و اعتماد اجتماعی که لایه ی زیرین سرمایه اجتماعی میباشد افزایش خواهد یافت. مردمیکه ولی نعمت و ارباب قدرت به حساب میآیند و از منظر پیامبر رحمت (ص) عِیال خداوندگارمهر هستند و در میان این بندگان بهترین و محبوب ترین آنان کسی هست که سودمندیشان نصیب خلق گردد و نسبت به خانواده که پایه و اساس بنیادین جامعه است، نیکوکارترینِ به حساب میآیند (الخَلقُ كُلُّهُم عِيالُ اللّه، وإنَّ أحَبَّهُم إلَيهِ أنفَعُهُم لِخَلقِهِ، وأحسَنُهُم صَنيعا إلى عِيالِهِ) که اگر این نگاه مورد بی مهری قرار گیرد آنگاه مردم در زندگی با مشکلات فراوان مواجه خواهند شد و با افزایش نارضایتیها، شکافها و ناامیدیها بیشتر خواهد شد و دستها به علامت نارضایتی و به جهت رهایافتگی از وضعیت بغرنج معیشتی که ناشی از مدیریتها و سیاستگذاریهای نابجا میباشد به سمت خداوند بالا خواهد رفت.
ریاست به دست کسانی خطاست
که از دستشان دستها برخداست (سعد)
عدل و تدبیر حکم میکند هر چیزی سر_جای_خودش باشد. برای این کار لازم هست که اهل دانش_و_فضیلت مورد احترام قرار گیرند و در اتاقها ی فکر برای اتاقعمل (وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا / بقره؛ 177) منزلت داشته باشند. باید تاکید کرد دولت عمل بدون وعده در صورتی موفق خواهد بود که کارگزاران، وزرا و مدیرانش باید عاملان و کنشگرانی آگاه و آفریننده شرایطی باشند که در راستای تغییر بهینه تر اوضاع قدم بر دارند و برای این نقش آفرینی از چند ویژگی زیر برخوردار باشند:
نگاه علمی روشمند به مسائل
راستگو و امانتدار
شفاف و مبرا از پنهان کاری
از مردم و برای مردم بودن
تجربه و تعهد کاری
باورمندی عاشقانه به افکار رییس جمهور
نقدپذیری و استفاده از اتاق فکر منتقدین دلسوز
پایبندی به خرد و مشورت جمعی
نکته بعدی، موضوع با اهمیت همسویی و هم افزایی در درون دولت آینده میباشد. یکی از عواملی که در دولت روحانی اسباب ناراحتی خود روحانی شد و هرگز از دولت و برنامهها یش دفاع نمیکردند و شاید یک ضعف او در چینش وزرا و مدیران به حساب میآمدناهمسویی اعضای دولت با رای مردم و تقابل فکری و کارکردی برخی وزرا با برنامهها ی ادعایی دولت وقت بود. اگر به یک حسن دولت شهید رییسی اشاره کنیم همین همراهی تمام قد اعضای دولت با شخص ایشان بود. لذا برای موفقیت دولتِ عمل بدون وعده، یکپارچگی فکری وشجاعت کارکردی اعضای دولت ضروری است.
نتیجه آنکه میتوان هم در داخل کشور با استفاده از از تجارب موفق دولتها ی پیشین و دست برداشتن از انکارهای مطلق؛ همبستگی اجتماعی ایجاد نمود و با نگاه باورمندانه به وحدت ملی و انسجام داخلی از آیین هنری ژاپنیِ «کینتسوگی» بهره جست و برای همدلی ملی و همراه شدن جمعی؛ با طلا و اکسیر «محبت، مدارا و مروت» نگاهها ی فِرَق فِرَق شده و دلها ی دور شده از هم را در کنارهم گِرد منافع ملی جمع آورد و با نهادینه کردن مسیرهای قانونی جا به جایی قدرت و دست به دست شدن آن توسط سیاستمداران پاسخگو و شفاف؛ باورمندانه رقابت سالم بر مبنای تحمل اختلاف سلایق مدیریتی را بیشتر به رسمیت شناخت و هم در عرصه بین المللی با خلق رویکرد تعاملات مثبت با جهان پیرامونی بر مبنای عزت، حکمت و مصلحت؛ برای سربلندی ایران، رفاه، توسعه و پیشرفت را به ارمغان آورد.
گفت پیغامبر شما را ای مهان
چون پدر هستم شفیق و مهربان
زان سبب که جمله اجزای منید
جزو را از کل چرا بر میکنید
جزو از کل قطع شد بی کار شد
عضو از تن قطع شد مردار شد
تا نپیوندد بکل بار دگر
مرده باشد نبودش از جان خبر (مولوی)
برای حکمرانی شایسته در جامعه که ثمره آن نشاط اجتماعی باشد باید با نگاه عملگرایانه به منشور سیاسی تشیع (نهجالبلاغه حضرت علی علیه السلام) رجوع شود و از دل و متن خطبهها و نامهها ی آن حضرت، اسباب موفقیت بیشتر کارگزاران را در جهت پویایی، رشد و کیفیت بخشی به کارکردها و عملکردهای آنان در راستای تحقق اهداف مورد نظر به دقت واکاوی نمود و آنها را سر لوحه کار عوامل دخیل در مدیریت و اجرا قرار داد. دکتر پزشکیان با اشراف جامع به علم و روشها ی نوین علمیدر مدیریت و با پرهیز از هفتادمن کاغذهای برنامه ایی خلق الساعه، میان برنامه، مدیریت و اجرا تفاوت و تمیز قائل شدند و نیز با مطالعه همراه با تدقیق باورمندانه و غور کارشناسانه در نهج البلاغه، مزید امیدآفرینی صادقانه، از دو بالِ تقوا در دین و علم روز؛ برای به اوج بردن جامعه (اقتصاد، فرهنگ، سیاست و...) برخوردار هستند. این مرد متقی و رجل علمیدر مناظرات؛ بجا، زیبا و شایسته به نامه_۵۳ امام عدالت به مالک اشتر نخعی اشاره نمودند، نامه ای پُر بار که اگر در همه حوزهها و عرصهها ی مدیریتی مورد توجه ویژه قرار گیرد. بدون شک در جامعه بیشتر از گذشته به فضایی خواهیم رسید که فضیلتِها نمود پیدا خواهند کرد و به واسطه آن؛ خرد، عدالت، علم و دین ورزی باورمندانه ی ابرازی با سمت و سوی عمل و بدور از تزویر و تهی از استفاده ابزارگرایانه در میدان خدمت بیشتر خود را نشان خواهند داد، به گونه ای که در ضمیر افراد و جامعه و در زمین نقش آفرینیها ؛ نگاه و تاکتیک با عالمها_مکرم (تکریم اهل علم و نه تحقیرآنان) خواهد بود و با بهره گیری از الگوهای راهبردی (مصداقی در گذشته ) که حضرت علی علیه السلام در خطبه دوم نهج البلاغه به زیبایی و بلاغت همراه با دل رنجوری و دل زدگی به نقد جامعه میپردازد و آن را توصیف میفرمایند ساختار جامعه به مسیری ادامه خواهد داد که در آنجا منظومه فکری - فرهنگی سرزمینیش به گونه ای تقویت، تحکیم و تثبیت شده باشد كه از نظر اهمیت و احترام؛ میان داناي خیرخواه و دلسوزِ جامعه و نادان خود شیفته ی گرفتار در دایره منفعت شخصی بیشتر فرق گذاشته شود تا عزتمندی جامعه با برخورداری از نگاه ویژه به اهل خرد خود را نشان دهد و در همه عرصهها بدرخشد و با عمل در چهارچوب آن الگو از (بِأَرْضٍ عَالِمُهَا مُلْجَمٌ وَ جَاهِلُهَا مُكْرَمٌ ) بیشتر و بیشتر فاصله بگیرد، الگو یا الگوهای مصداقی چه ایجابی و چه سلبی آن که با عبرت گیری از تجربهها ی خوب و بد؛ میتوان بهتر و امیدوارانه تر به توسعه متوازن در همه سطوح و ابعاد جامعه دل بست.
برای تشکیل یک دولت روامردمدار که شایسته ی همه ما ایرانیان باشد کافی هست که رییس جمهور منتخبِ ملت با همان عشق به مولای عادلان که برضمیر و زبانش، از منش و منهجِ رسای آن حضرت گل واژهها ی کلامیساری و جاری بود برای اقبال دولتش در جهت احیاء و تقویت سرمایه احتماعی که لازمه و بایسته حکمرانی شایسته در عرصه مدیریت و اجرا میباشد و با هدف دوری از اِدبار در جمله آورده شده زیر از آن امامِ عقل ایمانی تدبر بفرمایند و اطرافیانش نیزتامل داشته باشند و با نوع نگاه علمی، این چهار عمل را با روش علمی مهندسی معکوس(پاسخی که به چرایی مسئله مطرح میشود)، اسباب تشکیل دولتی شوند که با افتخار برای نوکری مردم و نشاط اجتماعی، پویایی اقتصادی، بالندگی در فرهنگ و تدبیردر سیاست تلاش نمایند. امام علم. حلم و کلام و قرآن ناطق، در محتوایی عالمانه، کارشناسانه و انگار بر مبنای اصول پژوهشی به زبان امروزین در ادبار و سقوط دولتها چهار عامل را موثر دانسته است: یُسْتَدَلُّ عَلَی اِدبارِ الدُّوَلِ بِاَربَعٍ: تَضییعِ الاُصولِ وَ التَّمَسُّکِ بِالفُرُوعِ وَ َتقدیمِ الاَراذِلِ وَ تَاخیرِ الاَفاضِلِ»
یک) ضایع کردن اصول (بی اعتنایی به مسائل مهم تر)
دو) سرگرم شدن به فروع (پرداختن به مسائل کم اهمیت تر)
سه) به کار گماردن آدمهای پست
چهار) کنار گذاردن انسانهای فاضل
در این فراز علمی، با پاسخ روشن به سوالاتی از قبیل اینکه چرا یک جامعه دچار سردرگمیمیشود؟ و چرا یک جامعه در عرصهها ی مختلف متناسب با ارائه برنامهها، علی رغم مشخص شدن مسیرهای حرکت به سمت توسعه؛ اما از برنامهها عقب میافتد ؟ و چرا پس رفتها بر پیشرفتها میچربد؟ مولای علی علیه السلام به روشنی میفرمایند که برای توفیقات در دستیابی به اهداف نبایداولویت_ها را در برنامه کاربردی کنار گذاشت.
با هدف دور اندیشی که پیروزی با آن حاصل میشود (الظَّفَرُ بِالْحَزْمِ، وَالْحَزْمُ بِإِجَالَهِ الرَّأْی، وَ..../ حکمت 48)واجبات را نباید فدایمستحبات کرد پرداختن به آنچه که اولویت ندارد و فقط وقت و انرژی را هدر میدهد، جامعه را از رسیدن به قله پیشرفت باز میدارد. برای پرداختن به فروع نیز که به اصول ضربه نزنند؛ به گونه ای که اصول و امور« اهم » را به قربانگاه کژ سلیقگی در تشخیصها و اولویت بندیها نبرند، نیازمند اهل علم و فن هستیم؛ آنانکه در تشخیصمسئله و نسخه چینی راه حل متبحرند و با اصول لازم برای حل مسئله آشنایی دارند. نمیتوان برای رسیدن به اصول، فروع را بُلد کرد و نمیتوان برای معروف مرتکب منکَر شد که اگر اینگونه باشد و تمیزها فروع مقدم بر اصول قرار گیرند بدانیم که در جامعه فاصلهها و شکافها بیشتر خواهد شد. بنابراین شرط لازم در طراحی و تعریف نقشه راه برای یک مدیریت علمیثمر بخش این است که در مفهوم عدالت (الْعَدْلُ يَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا؛ /حکمت 437) اهل نظر، اهل خرد و متخصصین دلسوز در جای خود بجا قرار گیرند که با تحقق این راهبرد چشم انداز روشن خواهد بود و با آن، شکاف میان دولت، حاکمیت و مردم کم و کمتر خواهد شد و اعتماد اجتماعی که لایه ی زیرین سرمایه اجتماعی میباشد افزایش خواهد یافت. مردمیکه ولی نعمت و ارباب قدرت به حساب میآیند و از منظر پیامبر رحمت (ص) عِیال خداوندگارمهر هستند و در میان این بندگان بهترین و محبوب ترین آنان کسی هست که سودمندیشان نصیب خلق گردد و نسبت به خانواده که پایه و اساس بنیادین جامعه است، نیکوکارترینِ به حساب میآیند (الخَلقُ كُلُّهُم عِيالُ اللّه، وإنَّ أحَبَّهُم إلَيهِ أنفَعُهُم لِخَلقِهِ، وأحسَنُهُم صَنيعا إلى عِيالِهِ) که اگر این نگاه مورد بی مهری قرار گیرد آنگاه مردم در زندگی با مشکلات فراوان مواجه خواهند شد و با افزایش نارضایتیها، شکافها و ناامیدیها بیشتر خواهد شد و دستها به علامت نارضایتی و به جهت رهایافتگی از وضعیت بغرنج معیشتی که ناشی از مدیریتها و سیاستگذاریهای نابجا میباشد به سمت خداوند بالا خواهد رفت.
ریاست به دست کسانی خطاست
که از دستشان دستها برخداست (سعد)
عدل و تدبیر حکم میکند هر چیزی سر_جای_خودش باشد. برای این کار لازم هست که اهل دانش_و_فضیلت مورد احترام قرار گیرند و در اتاقها ی فکر برای اتاقعمل (وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا / بقره؛ 177) منزلت داشته باشند. باید تاکید کرد دولت عمل بدون وعده در صورتی موفق خواهد بود که کارگزاران، وزرا و مدیرانش باید عاملان و کنشگرانی آگاه و آفریننده شرایطی باشند که در راستای تغییر بهینه تر اوضاع قدم بر دارند و برای این نقش آفرینی از چند ویژگی زیر برخوردار باشند:
نگاه علمی روشمند به مسائل
راستگو و امانتدار
شفاف و مبرا از پنهان کاری
از مردم و برای مردم بودن
تجربه و تعهد کاری
باورمندی عاشقانه به افکار رییس جمهور
نقدپذیری و استفاده از اتاق فکر منتقدین دلسوز
پایبندی به خرد و مشورت جمعی
نکته بعدی، موضوع با اهمیت همسویی و هم افزایی در درون دولت آینده میباشد. یکی از عواملی که در دولت روحانی اسباب ناراحتی خود روحانی شد و هرگز از دولت و برنامهها یش دفاع نمیکردند و شاید یک ضعف او در چینش وزرا و مدیران به حساب میآمدناهمسویی اعضای دولت با رای مردم و تقابل فکری و کارکردی برخی وزرا با برنامهها ی ادعایی دولت وقت بود. اگر به یک حسن دولت شهید رییسی اشاره کنیم همین همراهی تمام قد اعضای دولت با شخص ایشان بود. لذا برای موفقیت دولتِ عمل بدون وعده، یکپارچگی فکری وشجاعت کارکردی اعضای دولت ضروری است.
نتیجه آنکه میتوان هم در داخل کشور با استفاده از از تجارب موفق دولتها ی پیشین و دست برداشتن از انکارهای مطلق؛ همبستگی اجتماعی ایجاد نمود و با نگاه باورمندانه به وحدت ملی و انسجام داخلی از آیین هنری ژاپنیِ «کینتسوگی» بهره جست و برای همدلی ملی و همراه شدن جمعی؛ با طلا و اکسیر «محبت، مدارا و مروت» نگاهها ی فِرَق فِرَق شده و دلها ی دور شده از هم را در کنارهم گِرد منافع ملی جمع آورد و با نهادینه کردن مسیرهای قانونی جا به جایی قدرت و دست به دست شدن آن توسط سیاستمداران پاسخگو و شفاف؛ باورمندانه رقابت سالم بر مبنای تحمل اختلاف سلایق مدیریتی را بیشتر به رسمیت شناخت و هم در عرصه بین المللی با خلق رویکرد تعاملات مثبت با جهان پیرامونی بر مبنای عزت، حکمت و مصلحت؛ برای سربلندی ایران، رفاه، توسعه و پیشرفت را به ارمغان آورد.
گفت پیغامبر شما را ای مهان
چون پدر هستم شفیق و مهربان
زان سبب که جمله اجزای منید
جزو را از کل چرا بر میکنید
جزو از کل قطع شد بی کار شد
عضو از تن قطع شد مردار شد
تا نپیوندد بکل بار دگر
مرده باشد نبودش از جان خبر (مولوی)
پربينندهترين مطالب و خبرها
پربحثترين مطالب و خبرها
