خانه گونه های زیستی را خراب نکنیم

به طور کلی تنوع زیستی پیرامون ما بخش جدایی ناپذیر از زندگی محسوب می شود، شاید نتوانیم تنوع زیستی را آنچنان که هست درک کنیم، اما این بخش با اهمیت از زندگی همواره در فراهم کردن آب آشامیدنی، هوای قابل تنفس و حاصلخیزی خاک برای رشد محصولات و تمیزی دریاها به ما کمک می کند، در واقع تنوع زیستی حافظ سلامت ما است، خوراک و پوشاک ما را فراهم و روح ما را تازه می کند، به هنر ما الهام می بخشد، از فرزندان ما و آینده آنها مراقبت می کند، موجب تقویت و پیشرفت اقتصاد ما می شود پس بیاییم مصرف کنندگان بی خردی نباشیم و همه چیز را برای امروز خود نخواهیم.

زادآورترین زیستگاه یوزپلنگ در معرض کانون های گردو غبار
مهدی اله پور مدیر کل محیط زیست خراسان شمالی با اشاره به اینکه فرسایش زمین و خشکسالی از موضوعاتی است که زیستگاه های گونه های گیاهی و حیوانی این استان را به شدت تهدید می کند، گفت: در حال حاضر عدد میزان فرسایش خاک به خصوص در مناطق جنوبی این استان بالا است.وی افزود: بطوریکه هم اکنون بخشی از شهرستان جاجرم یکی از کانون های تولید گرد و غبار معرفی شده است و در لیست کانون های گرد و غبار کشور نیز به ثبت رسیده است.

وی تاکیدکرد: هر منطقه ای که تبدیل به کانون گرد و غبار می شود به معنای آن است که بافت خاک از بین رفته و این امر به دنبال تخریب پوشش گیاهی رخ داده است.اله پور خاطرنشان کرد: وقتی این اتفاق در منطقه ای رخ می دهد به معنای آن است که هرم اکولوژی از بین رفته و گونه های حیات وحشی که در آن منطقه در حال زندگی کردن هستند، مجبور به ترک آن محل خواهند شد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر منطقه پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم که یکی از زادآورترین زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی در کشور است در معرض خطر این کانون گرد و غبار قرار گرفته است، ادامه داد: بنابراین باید اعتبارات استانی و ملی برای حفاظت و احیاء دوباره آن در نظر گرفته شود و از سوی دیگر برنامه ریزی های دقیقی برای امر اجرای عملیات قرق، کشت گونه های مرتعی سازگار با منطقه، جلوگیری از چرای دام و ... صورت گیرد.
وی تاکیدکرد: به طور قطع اجرای این عملیات هزینه بر است و طی یکی دو سال انجام نمی شود و برای اجرای آن باید برنامه های دراز مدت حداقل ۱۵ ساله در نظر گرفت.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه یکی از غذاهای اصلی گونه یوزپلنگ آسیایی، آهو است، گفت: بنابراین باید برای حفط این گونه حیوانی به منظور بقای یوزپلنگ تلاش کرد.به گفته وی ۲۵۵ هزار هکتار کانون گرد و غبار در خراسان شمالی وجود دارد که قسمت اعظم آن در مناطق جنوبی استان قرار دارد و پنج هزار هکتار از منطقه حفاظت شده میاندشت درگیر مسئله گرد و غبار است، بطوریکه اندازه هر ریزگرد به ۲.۵  میکرون می رسد که بسیار ریز بوده و با تنفس وارد نایژه می شود.

کریدور تردد یوزپلنگ آسیایی حفاظت خواهد شد
وی اظهارکرد: در واقع یوزپلنگ آسیایی با توله و یا بدون توله بین پناهگاه حیات وحش جاجرم و منطقه حفاظت شده توران در استان سمنان در حال تردد و گذر است و به دنبال آن هستیم تا فضای امنی را برای این گونه منحصر به فرد ایجاد کنیم.

وی افزود: کارشناسان محیط زیست خراسان شمالی و استان سمنان در حال مطالعه و بررسی هستند تا بهترین و مناسب ترین مسیرهایی که یوزپلنگ بین دو منطقه در حال گذر هستند را شناسایی کنند و امر محافظت در آن مناطق نیز ایجاد شود.اله پور با تاکید بر اینکه خراسان شمالی جزء مناطق زادآور پوزپلنگ در کشور است، ادامه داد: خوشبختانه این گونه حیوانی توسط جامعه محلی و همچنین محیط بان ها مشاهده شده است.

وی تصریح کرد: علاوه بر آن یوزپلنگ آسیایی برای خراسان شمالی یک مزیت محسوب می شود به همین دلیل تلاش می کنیم تا با خرید سامانه های عرفی زمینه زیست این گونه حیوانی را فراهم کنیم.وی با بیان اینکه پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم زیست گاه یوزپلنگ آسیایی در خراسان شمالی است، توضیح داد: مساحت این منطقه ۸۰ هزار هکتار است و درصدد هستیم تا خرید سامانه های عرفی در این منطقه محل امنی برای زیست آن گونه فراهم کنیم.

مدیر کل محیط زیست خراسان شمالی افزود: متاسفانه در این منطقه پروانه چرای دام برای تعداد زیادی از واحدهای دامی صادر شده است که طی سال گذشته موفق به خرید ۱۵ هزار هکتار از سامانه های عرفی شده ایم.

انجام فعالیت عمرانی زیستگاه ها را کوچک و کوچک تر می کند
وی در ادامه با بیان اینکه انجام هر گونه توسعه موجب بروز خسارت های جبران ناپذیری به حوزه حیات گونه های گیاهی و جانوری می شود، اضافه کرد: با اجرای فعالیت های عمرانی همچون ساخت جاده، زیستگاه ها کوچک و کوچک تر می شوند و این امر موجب تلفات و یا مهاجرت گونه حیوانی خواهد شد.

وی با تصریح بر اینکه تمام مناطق تحت مدیریت محیط زیست جزء دغدغه ها است، گفت: هر منطقه ای چالش خاص خود را دارد و باید برای حفظ هر کدام برنامه ای خاص داشت، به عنوان مثال پارک ملی سالوک که بهترین زیستگاه برای قوچ و پلنگ است یک برنامه می طلبد و پارک ملی ساریگل برنامه ای دیگر.اله پور ادامه داد: برای محیط زیست حفاظت و احیاء پارک های ملی در اولویت اول و سپس مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش در اولویت های بعدی قرار دارند.

محیط زیست به هیچ عنوان مخالف توسعه پایدار نیست
صالحی فرمانده یگان حفاظت اداره کل محیط زیست خراسان شمالی نیز در ادامه  با تاکید بر اینکه مهمترین تهدید زیستگاه ها در این استان تخریب سرزمینی است، گفت: متاسفانه انجام فعالیت های عمرانی و توسعه آن یکی از دغدغه ها برای تخریب زیستگاهی در این استان است.

وی با بیان اینکه ایجاد پست های خطوط برق، جاده سازی از جمله فعالیت های عمرانی در زیستگاه ها به شمار می روند، تاکیدکرد: سازمان محیط زیست به هیچ عنوان مخالف توسعه پایدار نیست اما این امر به شکلی اتفاق افتد که کمترین آسیب را به زیستگاه ها وارد کند.وی افزود: پارک های ملی از آنجاییکه زیستگاه ها گونه های منحصر به فرد گیاهی و حیوانی محسوب می شوند و از سوی دیگر به عنوان ذخایر ژنتیکی محسوب می شوند، تا جاییکه امکان دارد جلوی اجرای پروژه های عمرانی در این مناطق گرفته می شود اما در سایر مناطق با حفظ زیستگاه ها این اجازه داده می شود.

صالحی با اشاره به اینکه یکی از دغدغه های تخریب سرزمینی در زیستگاه های خراسان شمالی را می توان به فعالیت در معدن آلبلاغ در پارک ملی ساریگل در اسفراین یاد برد و ادامه داد: فعالیت در معدن آلبلاغ به علت انفجاراتی که برای امر اکتشاف در آن صورت می گیرد، ساخت راه و دسترسی جرء پروژه های عمرانی است که گونه های گیاهی و جانوری این منطقه را تحت تاثیر قرار داده است.

وی تصریح کرد: گونه های گیاهی زیادی از جمله گیاهان دارویی، درختان ارس، زرشک کوهی و ... و گونه های حیوانی همچون قوچ و میش، پرندگان وخزندگان زیادی در اطراف معدن آلبلاغ وجود دارند که فعالیت در این معدن سبب می شود تا در معرض خطر نابودی قرار بگیرند.وی به "یارقلی" یوزپلنگ نر در منطقه میاندشت خراسان شمالی نیز اشاره کرد و گفت: این یوزپلنگ در اثر برخورد با خودرو تلف شد و در واقع ساخت جاده در محل زیستگاه این گونه حیوانی موجب کشته شدن آن شد.

حیات وحش در اطراف معدن آلبلاغ امنیت ندارند
حبیب لشگری معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی همچنین اظهارکرد: در واقع حیات وحش همیشه به دنبال غذای کافی و امنیت هستند و هرگاه یکی از این دو به مخاطره افتد زمینه کوچ حیات وحش نیز فراهم می شود.وی با اشاره به اینکه پارک ملی ساریگل و منطقه اطراف معدن آلبلاغ غنی از جمعیت قوچ و میش است، افزود: متاسفانه تردد زیاد انسان به اطراف معدن آلبلاغ و ورود لوازم مورد نیاز برای بحث معدن، انفجارهای صورت گرفته، ساخت راه دسترسی سبب شده تا این گونه های حیوانی احساس ناامنی کنند.

وی ادامه داد: علاوه بر آن بررسی های صورت گرفته در منطقه شاه جهان نشان می دهد که حیات وحش به این منطقه گذار داشته است و جمعیت قوچ و میش آن منطقه افزایش یافته است.لشگری در ارتباط با منطقه شاه جهان نیز توضیح داد: از لحاظ شرایط زیستی، منطقه شاه جهان شبیه پارک ملی ساریگل است، بنابراین از نظر زیستگاهی هیچ تفاوتی میان دو منطقه وجود ندارد.وی گفت: اما شاه جهان منطقه ای شکار ممنوع است که در آن پاسگاه محیط بانی وجود ندارد و برای حفاظت بیشتر باید آن محل به منطقه حفاظت شده ارتقا یابد تا تعداد نیروهای محیط بانی نیز افرایش یابد.

پروژه راهسازی سنخواست به جوین، زیستگاه میاندشت را محصور می کند
این مقام مسئول به اجرای پروژه های راهسازی و تاثیر آن بر زیستگاه های موجود در استان نیز اشاره کرد و افزود: طی امسال یوزپلنگ در چهار نقطه و در چهار نوبت در جنوب استان دیده شده است، در سه مورد یوزپلنگ به صورت تکی و در مورد اخیر یک یوز مادر به همراه دو توله مشاده شده است.

وی با اشاره به اینکه یوزپلنگ، جانوری دشت زی و آرام است که برای زیست و تاخت و تاز، نیاز به قلمروی امن دارد، تاکیدکرد: اما باید به این نکته مهم توجه داشت که توسعه شبکه های جاده ای، فرصت جولان را از این گونه می گیرد.وی تصریح کرد: متاسفانه تعدادی از افراد همچنان بر ساخت پروژه راهسازی  سنخواست به جوین اصرار دارند اما ما اعتقاد داریم این پروژه راهسازی، زیستگاه زادآور میاندشت را محصور می کند.

معاون فنی اداره کل محیط زیست خراسان شمالی گفت: زیستگاه یوز آسیایی در میاندشت جاجرم از سه جهت غرب، شمال و جنوب در حصار جاده ها است و اکنون عده ای در شهرستان جاجرم پیگیر اجرای پروژه راهسازی سنخواست به جوین در شرق این منطقه هستند.وی خاطرنشان کرد: اگر جاده سنخواست به جوین نیز ساخته شود، در کل این منطقه تبدیل به یک جزیره ای می شود که توسط جاده های ساخته شده محصور شده و حیوانات به خصوص یوزپلنگ نمی تواند به سایر مناطق همچون منطقه حفاظت شده توران در استان سمنان در تردد باشد.
وی با تاکید بر اینکه جاده و تردد خودروها خطرات زیادی برای حیوانات دارند، گفت: برای خراسان شمالی که سال ها یوزپلنگی را مشاهده نکرده بودند، برخورد "یارقلی" ( یوزپلنگ نر که زادگاهش در جاجرم بود) با خودرو یکی از بدترین خاطرات بود.

از بین بردن هرم غذایی با بی توجهی به حفظ زیستگاه ها
محمد خالقی مدیر محیط زیست شهرستان بجنورد در ادامه  اظهارکرد: یکی از معضلات جدی که زیستگاه ها را به طور جدی تهدید می کند، چرای بی رویه دام، از بین بردن پوشش گیاهی و به دنبال آن از بین رفتن خاک باارزش است.وی تاکیدکرد: در واقع یکی از اثرات مخرب چرای بی رویه دام در این استان از بین رفتن پوشش گیاهی و به دنبال آن جاری شدن سیلاب های مخرب است که این سیلاب ها نیز موجب می شود تا خاک های باارزش به مناطق پایین دستی و رودخانه ها شسته شوند که نتیجه آن افزایش سطح مناطق بیابانی و در واقع کمک به افزایش بیابان زایی است.

وی افزود: در واقع انجام شخم و شیار و تبدیل اراضی ملی به اراضی کشاورزی کم بازده از دیگر عواملی است که سبب می شود تا حیات گونه های گیاهی و جانوری با ارزش در این استان به خطر افتد.خالقی ادامه داد: اولین حلقه در زنجیره هرم غذایی، گیاه خواران هستند که با تخریب سرزمینی از طریق شخم و شیار و چرای غیرمجاز دام، تعداد آن ها کم شده و یا از بین می روند که نتیجه بعدی آن بر روی گوشت خوارانی است که از گیاه خواران تغذیه می کنند.وی اضافه کرد: زمانکیه گوشت خوار غذا و یا طعمه ای برای تغذیه پیدا نکند، مجبور می شود به مناطقی که انسان ها در آن زندگی می کنند همچون روستاها نزدیک شوند که نتیجه بعدی آن کشتار حیوان نزدیک شده به محل زندگی انسان ها برای دور کردن خطر است.

زیستگاه های گیاهی که با برداشت غیراصولی از بین می روند
وی ادامه داد: بوته کنی در این استان چندان به چشم نمی خورد اما مشکلی که به خصوص در فصل بهار به چشم می خورد که موجب از بین رفتن زیستگاه های گونه های گیاهی در این استان است برداشت گیاهان به خصوص گیاهان دارویی است.مدیر محیط زیست شهرستان بجنورد بیان کرد: خراسان شمالی و به دنبال آن شهرستان بجنورد زیستگاه های خوبی برای رشد گیاهان دارویی دارد اما شاهد جمع آوری آن ها در فصل بهار و آن هم به صورت غیرحرفه ای هستیم.

وی تصریح کرد: برداشت گیاهانی همچون آنخ، کاکوتی، چریش و آن هم از ریشه سبب می شود تا دیگر این گیاهان رشد مجددی نداشته باشند.وی تصریح کرد: در فصل پاییز نیز اگر سری به بازار شهرهای این استان بزنیم با حجم زیادی از زرشک های کوهی جمع آوری شده مواجه می شویم که مقدار قابل توجهی از آن ها به صورت غیراصولی و بدون توجه به طرح برداشت شده اند.