گروه گوناگون: جغد انبار که به آن جغد سفید نیز لقب دادهاند به عنوان نماد برای نمونهای مثال زدنی از همکاری شناخته شده و از این نظر توجه جهانی را به خود جلب کرده است.
هفته گذشته کارشناسانی از ۱۲ کشور جهان در یونان گرد هم آمدند تا درباره تلاشهایی برای کمک به این شکارچی خارقالعاده بحث و گفتگوکنند؛ تلاشی که دههها پیش به عنوان یک همکاری غیرمنتظره بین اسرائیل و اردن آغاز شد.
جغد انبار با صورتی شبیه به ماه و اندازهای به بزرگی یک جعبه کفش، کنترلکنندهای بیرحم برای آفات است و محصولات کشاورزی را از جوندگان و سایر آفات محافظت میکند.
یوسی لشم، استاد بازنشسته دانشکده جانورشناسی دانشگاه تلآویو میگوید: «یک جفت جغد انبار بین ۲ تا ۶ هزار جونده در سال میخورند و به کشاورزان این امکان را میدهند که استفاده از آفتکشها را متوقف کنند.»
اما از آنجا که روشهای ساختوساز نوین، گوشهها و شکافهای مناسب در ساختمانها برای لانهسازی آنها را از بین برده، جمعیت این گونه از جغدها کاهش یافتهاست.
برنامههای حفاظتی با هدف کاهش اثرات منفی توسعه شهری بر جغد انبار شامل مواردی چون ایجاد پناهگاههای مصنوعی ( به ویژه جعبههای تخته سهلای تغییریافته) و نیز کاهش مصرف آفتکشها و جوندهکشها است؛ چرا که این سموم میتوانند باعث مسمومیت و مرگ پرندگان شکاری شوند.
یوسی لشم، استاد بازنشسته دانشکده جانورشناسی دانشگاه تلآویو این پروژه لانهگذاری را اوایل دهه ۱۹۸۰ در یک مزرعه اشتراکی آغاز کرد.
او میگوید: «این پروژه ابتدا ازجای دادن ۱۴ جعبه لانه در یک کیبوتص شروع شد و سپس به یک پروژه ملی با ۵ هزار جعبه لانه در اسرائیل و همکاریهایی در اردن، فلسطین، قبرس و مراکش گسترش یافت.»
این استاد بازنشسته اسرائیلی در سال ۲۰۰۲ با منصور ابو رشید، ژنرال بازنشسته همکاری کرد تا این جعبهلانهها به کشور اردن منتقل شود.
ابورشید کمک کرد تا سیستم ردیابی پروژه به اردن گسترش یابد و از فرستندههای رادیویی سبکوزن برای نظارت بر پرندگان استفاده شود.
یوسی لشم میگوید: «جغدهای انبار هیچ مرزی نمیشناسند؛ آنها بین اردن، فلسطین و اسرائیل پرواز میکنند. آنها نمادی از همکاری هستند.»
این منطقه برای حفاظت از انواع پرندگان، منطقهای حیاتی است زیرا در محل تلاقی مسیرهای مهاجرت طولانی قرار دارد.
دانشمندان عرب و اسرائیلی همکاری خود را در دورههای تنش و جنگ، از جمله درگیری مداوم جاری در غزه، حفظ کردهاند. آنها در صورت لزوم، به جلسات آنلاین و گفتگوها در کنفرانسهای بینالمللی روی میآورند.
به گفته مسئولان برگزار کننده کنفرانس یونان، تاکنون عمدهترین تأثیر جنگ بر برنامه جغدها، تخریب مقدار زیادی از زمینها در لبنان بوده که منجر به سوختن و از بینرفتن برخی مناطق لانهسازی و جعبهها در نواحی نزدیک مرز اسرائیل شده است.
لشم میگوید: «ما هرگز متوقف نمیشویم و به رغم همه مشکلات و چالشهابه کار خود ادامه میدهیم. به همین دلیل است که این پروژه موفق است.»
چالش دیگر این پروژه که در گزارش آسوشیتدپرس به آن اشاره شده، غلبه بر خرافات و باورهای دیرین عمدتا منفی میان ساکنان منطقه درباره جغدها بود.
در این منطقه، جغدها اغلب به عنوان پیامآوران بدشانسی در نظر گرفته میشوند. یک نظریه این است که آنها اغلب در طول شبزندهداری برای بیماران در حال مرگ، جذب نور خانهها میشدند.
ابورشید میگوید در اردن، از امامان و پشوایان مذهبی در مناطق روستایی برای مقابله با این خرافات کمک گرفته شد.
وی تصریح کرد: «ما برنامههای آگاهیبخشی را در مدارس و دانشگاهها آغاز کردیم و جوامع محلی را درگیر کردیم. ما انجمنهای زنان را مشارکت دادیم زیرا آنها بر خانوادهها و جوامع تأثیر میگذارند. کودکان تصاویر جغدهای انبار را رنگآمیزی کردند.»
این ژنرال بازنشسته اردونی نیز مانند یوسی لشم معتقد است که علم فرصتهای منحصربهفردی برای تقویت همکاری، حتی میان دشمنان، فراهم میکند.
ابو رشید که پیشتر مدیر سرویس اطلاعات نظامی اردن و مذاکرهکننده ارشد در توافقنامههای صلح اردن و اسرائیل در اواسط دهه ۱۹۹۰ بود، زندگی پس از خدمت نظامی خود را به ابتکارات صلح اختصاص داده است.
او میگوید: «من پس از ترک ارتش زندگیام را تغییر دادم و همچنان تلاش میکنیم مردم را از سراسر خاورمیانه گرد هم بیاوریم. امیدوارم موفق شویم.»
ابورشید و لشم که اکنون هر دو در اواخر دهه ۷۰ زندگی خود هستند، پروژه جغد انبار را به رهبران جهانی از جمله جیمی کارتر، رئیسجمهوری فقید ایالات متحده، آنگلا مرکل، صدراعظم پیشین آلمان و پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیکهای جهان ارائه کردهاند.
الکساندر رولین، دانشمند سوئیسی در این خصوص میگوید که پروژههای لانهسازی جغد انبار در اروپا نیز در حال گسترش هستند و به احیای جمعیت آنها در پی از بین رفتن مکانهای لانهسازی در انبارهای سنتی و اتاقهای زیرشیروانی مزارع کمک میکند.
به گفته این استاد دانشگاه لوزان: «این پرنده در سراسر جهان گسترش یافته است. پروژهای که ما اجرا کردهایم میتواند در بسیاری از کشورهای دیگر از جمله ایالات متحده و آسیا مورد الگوبرداری قرار گیرد.»
او میافزاید: «این یک پرنده شبگرد است که با رمز و راز و خرافات اجین شده اما در عین حال بسیار جذاب است. جغدهای انبار از معدود شکارچیان شبانه به شمار میروند که به رنگ سفید هستند. چرا سفید؟ تحقیقات نشان میدهد که پرهای سفید آنها نور ماه را منعکس میکند و ظاهری شبحمانند از آنها میسازد که باعث وحشت طعمه میشود.»
جغدهای انبار همچنین دارای دید تقریباً همهجانبه هستند و میتوانند سر خود را تا ۲۷۰ درجه بچرخانند، این میزان بسیار فراتر از میدان دید۱۷۰ درجهای انسان است.
آنها با استفاده از گوشهای نامتقارن خود میتوانند دقیقاً محل طعمه را تشخیص دهند. صدای جیغمانند و ترسناک آنها، برخلاف هوهوی ملایمتر سایر جغدها، به شهرت آنها به عنوان شکارچیانی قدرتمند میافزاید.
کنفرانس یونان که روز جمعه به پایان رسید سومین گردهمآیی از این نوع پس از سال ۲۰۱۸ بود، شرکتکنندگان در آن زمان تنها از چهار کشور آمده بودند.
امسال، شرکتکنندگان جدید شامل کارشناسانی از آلمان، گرجستان و اوکراین حضور بودند. برگزارکنندگان امیدوارند در نشست سال آینده که قرار است در ژنو برگزار شود، از هیئتهای نمایندگی دهها کشور دیگر استقبال کنند.
شرکتکنندگان در کنفرانس که ضمن شرکت در جلسات این گردهمآیی به مناطق کشاورزی در مرکز یونان نیز سفر کردند، دانش خود را در موضوعات مختلف از جمله روشهای «رهاسازی تدریجی» برای تطبیق جغدهای پرورشیافته در باغوحش با شرایط طبیعی با یکدیگر در میان گذاشتند.
به گفته واسیلیوس بونتزورلوس که ریاست یک گروه زیست محیطی یونان را بر عهده دارد و میزبان این کنفرانس بود، علاقهمندی نسبت به این پروژه در کشورهای مختلف رو به افزایش است.
او میگوید: «مسئولان بخش کشاورزی در کشورها بیشتر به راهحلهای طبیعی روی آوردهاند. این یک نقطه عطف بزرگ برای ماست.»
بونتزورلوس افزود: «سالها پیش به اسرائیل، اردن و فلسطین سفر کردم و با افرادی از هر سه ملیت بر سر یک میز نشستم. میزبانی این بحثها در یونان به من امید میدهد. در دورهای که اغلب تنها اخبار بد میشنویم، این ابتکار نشان میدهد که همکاری حتی در شرایط دشوار نیز ممکن است. این بسیار تأثیرگذار است.»