گروه بین الملل: گروههای مسلحی که ماه گذشته بشار اسد، رئیسجمهور سوریه را سرنگون کردند، احمد الشرع، فرمانده سابق مخالفان اسلامگرا را به عنوان رئیسجمهور موقت این کشور معرفی کردند. آنها همچنین با لغو قانون اساسی دوران اسد، از تدوین قانون اساسی جدید خبر دادند.
پس از نشست گروههای مسلح در دمشق، پایتخت سوریه احمد الشرع به عنوان رئیسجمهور سوریه در «دوره انتقالی» معرفی شد.
خبرگزاری رسمی سانا به نقل از سرهنگ حسن عبدالغنی، سخنگوی بخش عملیات نظامی دولت جدید سوریه، اعلام کرد که این تصمیم در نشست نیروهای مخالف اتخاذ شده است. با این حال، مشخص نیست که روند انتخاب الشرع چگونه انجام شده است.
الشرع که پیشتر با نام ابو محمد جولانی شناخته میشد، رهبر گروه هیئت تحریر الشام است؛ گروهی که در حمله برقآسای ماه دسامبر، حکومت بشار اسد را سرنگون کرد. این گروه پیشتر با القاعده ارتباط داشت، اما مدتی است که از این سازمان اعلام برائت کرده است. در سالهای اخیر، الشرع تلاش کرده خود را چهرهای میانهرو و مدافع حقوق اقلیتها و زنان نشان دهد.
ایالات متحده که پیشتر برای بازداشت احمد الشرع ۱۰ میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود، ماه گذشته این جایزه را لغو کرد. این تصمیم پس از آن اتخاذ شد که یک هیئت آمریکایی در دمشق با او دیدار کرد. باربارا لیف، مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا در امور خاورمیانه پس از این دیدار الشرع را فردی «عملگرا» توصیف کرد.
الشرع که در جلسه با لباس نظامی حاضر شده بود، بر «وظایف سنگین و مسئولیت بزرگ» دولت جدید تاکید کرد. او در ویدیویی که ساعاتی بعد منتشر شد، گفت: «اگر فاتحان پس از پیروزی دچار غرور شوند و نعمت خدا را از یاد ببرند، به ظلم و استبداد کشیده خواهند شد.»
او همچنین پر کردن خلا قدرت به شیوهای قانونی، برقراری عدالت انتقالی و جلوگیری از انتقامگیری پس از حکومت فاجعهبار اسد را از اولویتهای خود دانست.
پس از اعلام این خبر، مردم دمشق و دیگر شهرهای سوریه با تجمع در خیابانها بوق زدن و با تیراندازی هوایی این رویداد را جشن گرفتند. بسیاری از شهروندان از انتخاب الشرع حمایت کردند. عبدالله السوید که در میدان امویون دمشق مشغول جشن گرفتن بود، گفت: «او فردی باهوش و آگاه است و رهبر نبردی بود که سوریه را آزاد کرد. او شایستگی ریاستجمهوری را دارد.»
با این حال، برخی دیگر نسبت به نحوه انتخاب الشرع و ابهام درباره گامهای بعدی انتقاد کردند. محمد سلیم الخطیب، یکی از اعضای ائتلاف ملی انقلاب و نیروهای مخالف سوریه که از مخالفان اسد در تبعید تشکیل شده، گفت: «مشکل در تصمیمات نیست، بلکه در زمانبندی، وعدههای قبلی و سردرگمی در اجرای آنهاست.»
قطر، نخستین کشوری بود که از این خبر استقبال کرد. این کشور تاکید کرد که این اقدامات میتواند زمینه را برای انتقال مسالمتآمیز قدرت از طریق یک روند سیاسی جامع فراهم کند. در مقابل کشورهای غربی که پس از سقوط اسد در تلاش برای برقراری مجدد روابط با دمشق بودهاند، نسبت به حاکمیت اسلامگرایان جدید در سوریه تردید دارند.
سرهنگ حسن عبدالغنی، سخنگوی دولت جدید اعلام کرد که قانون اساسی سوریه که در سال ۲۰۱۲ و در دوران حکومت بشار اسد تصویب شده بود، لغو شده است. او گفت که احمد الشرع اختیار خواهد داشت تا یک شورای قانونگذاری موقت تشکیل دهد تا زمان تدوین قانون اساسی جدید، وظایف تقنینی را بر عهده بگیرد.
عبدالغنی همچنین اعلام کرد که تمام گروههای مسلح در کشور منحل شده و در ساختارهای دولتی ادغام خواهند شد.
پس از سقوط اسد، گروه هیئت تحریر الشام (HTS) به قدرت مسلط در کشور تبدیل شده و یک دولت موقت تشکیل داده است که بیشتر اعضای آن از مقامات محلی سازمانی هستند که پیشتر این گروه در استان تحت کنترل خود در ادلب اداره میکرد.
مقامات دولت موقت وعده دادهاند که روندی فراگیر برای تشکیل دولت و تدوین قانون اساسی جدید آغاز خواهد شد. آنها از برگزاری یک کنفرانس گفتوگوی ملی خبر داده و اعلام کردهاند که تمام گروههای سوری در این فرایند مشارکت داده خواهند شد، اما تاکنون تاریخی برای این نشست تعیین نشده است.
با فروپاشی ارتش سوریه پس از سرنگونی اسد، الشرع خواستار تشکیل یک ارتش ملی واحد و نیروهای امنیتی جدید شده است. با این حال، ابهامات زیادی درباره نحوه ادغام گروههای مخالف سابق که هر یک رهبران و ایدئولوژیهای خاص خود را دارند، وجود دارد.
اما چالش پیچیدهتر، وضعیت نیروهای کرد تحت حمایت آمریکا است. این نیروها از آغاز جنگ داخلی سوریه، یک منطقه خودمختار را در شمال این کشور ایجاد کردند. آنها هرگز به طور کامل نه در کنار حکومت اسد قرار گرفتند و نه با مخالفانی که به دنبال سرنگونی او بودند، متحد شدند. از زمان سقوط اسد، درگیریها میان نیروهای کرد و گروههای مسلح مورد حمایت ترکیه که با هیئت تحریر الشام متحد شدهاند، شدت گرفته است.
نیروهای دموکراتیک سوریه که تحت رهبری کردها قرار دارند، در نشست گروههای مسلح سوری شرکت نداشتند .
در همین حال، اسعد الشبانی، وزیر خارجه جدید سوریه و از مقامات ارشد هیئت تحریر الشام، در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد در داووس اعلام کرد که سوریه در آغاز مرحله بازسازی پس از یک جنگ داخلی ویرانگر است و برای پیشبرد این روند به کمک جامعه بینالمللی نیاز دارد.
استرداد اسد در ازای حفظ پایگاههای روسیه
در حالی که احمد شرع به اعمال نفوذ در داخل و خارج سوریه ادامه میدهد، کرملین از اظهار نظر درباره درخواست دمشق برای استرداد اسد خودداری کرد.
دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین از اظهار نظر درباره گزارشهایی که نشان میدهد دولت جدید سوریه خواستار استرداد بشار اسد در ازای حفظ پایگاههای نظامی روسیه در این کشور است، خودداری کرد. پسکوف به خبرنگاران گفت: «من هیچ نظری در این مورد ندارم. ما به گفتگو با مقامات سوریه ادامه خواهیم داد.»
امتناع او از اظهار نظر پس از آن صورت گرفت که میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه روز سهشنبه در راس هیاتی به دمشق سفر کرد. این دیدار نخستین سفر از این دست پس از سقوط حکومت بشار اسد در ماه دسامبر بود.
بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز، احمد شرع، رهبر جدید سوریه که پیشتر با نام ابومحمد الجولانی شناخته میشد، از کرملین خواسته است که بشار اسد، دیکتاتور مخلوعی که از سوریه فرار کرده و به روسیه پناهنده شده، را تحویل دهد.
شرع از روسیه خواسته تا از طریق اقدامات عینی مانند «غرامت، بازسازی و بازیابی»، «حس اعتماد به روسیه را در بین مردم سوریه ترمیم کند.» این گزارش توضیح نداد که سوریه به دنبال چه نوع غرامتی از روسیه است.
بوگدانوف مذاکرات را سازنده خواند، اما اذعان کرد که وضعیت «دشوار» است.
نیروهای روسیه تحت رهبری ولادیمیر پوتین در این سالها نقش مهمی در حفظ رژیم بشار اسد در سوریه ایفا کردند، بهگونهای که کارزارهای بمباران سنگین از سوی مسکو در اوایل جنگ داخلی سوریه، که منجر به کشته شدن صدها هزار نفر شد، به تغییر موازنه به نفع اسد کمک کرد.
روسیه دو پایگاه نظامی مهم و راهبردی در سوریه دارد؛ یک بندر دریایی در طرطوس و یک پایگاه هوایی در حمیمیم که از آنها برای گسترش نفوذ خود در سراسر خاورمیانه و آفریقا استفاده کرده است. در بیانیه دولت جدید سوریه در مورد دیدار با مقامات روسیه، هیچ اشارهای به این دو پایگاه نظامی مهم که مسکو مشتاق حفظ آنهاست، نشده است.
تصاویر ماهوارهای نشان میدهد که پس از سقوط اسد، روسیه تجهیزات نظامی خود را از پایگاههای نظامی سوریه به سمت لیبی تخلیه کرده است. تا اینکه حاکمان جدید سوریه هفته گذشته قرارداد ۴۹ ساله اجاره بندر طرطوس و حمیمیم را که در دوران حکومت اسد منعقد شده بود، لغو کردند.
بوگدانوف به خبرنگاران گفت که هیچ پیشرفتی در این زمینه حاصل نشده و مذاکرات بیشتری لازم است.
از دست دادن این پایگاهها یک شکست راهبردی بزرگ برای ولادیمیر پوتین خواهد بود، زیرا او نزدیک به سه سال پس از آغاز تهاجم به مردم، درگیر تنش فزایندهای با ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا است.به گفته یک منبع آگاه در مسکو، مذاکرات با دولت جدید سوریه بر سر حفظ این پایگاهها به بن بست رسیده است و عملیات روسیه در حمیمیم محدود شده است. این در حالی است که دو کشتی ترابری هفتهها منتظر ماندند تا مقامات سوری به آنها اجازه دهند برای برداشتن تجهیزات نظامی در بندر پهلو بگیرند.
ترکیه که از مخالفان در سرنگونی اسد حمایت کرده و رقیب روسیه در سوریه است، با ادامه حضور نظامی مسکو در این کشور مخالف است. دو مقام ارشد ترکیه به بلومبرگ اظهار داشتند که با توجه به مشارکت روسیه در حملات هوایی علیه نیروهای مخالف در طول جنگ داخلی سوریه، بعید است که مقامات جدید دمشق به مسکو اجازه دهند پایگاههای خود را حفظ کند.
با این حال، وزارت دفاع ترکیه از اظهار نظر در این مورد خودداری کرده است.
ترکیه پیشنهاد داده است که به نیروهای مسلح سوریه تسلیحات و آموزش نظامی ارائه کند. پس از سرنگونی اسد، بسیاری از قابلیتهای نظامی این کشور توسط حملات اسرائیل از بین رفته است.
وزرای امور خارجه آلمان و فرانسه نیز در راستای تلاشهای اتحادیه اروپا برای ایجاد روابط با مقامات جدید سوریه و متقاعد کردن آنها برای محدود کردن نفوذ روسیه بلافاصله پس از سال نوی میلادی به دمشق سفر کردند.
کایا کالاس، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا نیز به خبرنگاران گفت وزرای خارجه اتحادیه اروپا روز دوشنبه به توافق اولیه درباره نقشهراه برای کاهش تدریجی تحریمها علیه سوریه دست یافتند.
بلومبرگ در اوایل ماه ژانویه گزارش داد که برخی از کشورهای گروه هفت و متحدان آنها به دنبال راههایی برای کمک به سوریه برای جایگزینی واردات نفت و مواد غذایی از روسیه هستند.
در جریان سفر وزرای خارجه و کشاورزی اوکراین در ماه دسامبر، این کشور محمولهای از گندم را به سوریه ارسال کرد و وعده تحویل محمولههای بیشتر داد.