گروه بین الملل: چندین کشور از جمله آمریکا، بریتانیا و ترکیه، روابط دیپلماتیک خود را با احمد شرع، رهبر غیررسمی سوریه، آغاز کردهاند.
این در حالی است که گروه مسلح هیئت تحریر شام که او رهبری آن را برعهده دارد، به دلیل سابقه وابستگی به القاعده در فهرست گروههای تروریستی بسیاری از کشورها قرار دارد.
آمریکا به تازگی جایزه ۱۰ میلیون دلاری را که برای دستگیری شرع تعیین کرده بود، لغو کرده است.
احمد شرع، که پیشتر به نام مستعار ابو محمد جولانی شناخته میشد، احتمالا در مسیری مشابه دیگرانی حرکت میکند که پیشتر به عنوان «تروریست» شناخته میشدند اما بعدها به عنوان رهبران سیاسی مشروع پذیرفته شدند.
در اینجا با چهار نمونه مشهور از نقاط مختلف جهان آشنا میشویم.
مناخیم بگین؛ از رهبری ایرگون تا برنده جایزه صلح نوبل
مناخیم بگین، نخستوزیر وقت اسرائیل، در سال ۱۹۷۸ با انور سادات، رئیسجمهور مصر، معاهده صلحی امضا کرد که به سه دهه خصومت میان این دو همسایه پایان داد. این توافقنامهها که با نام پیمان کمپ دیوید شناخته میشوند، برای هر دو رهبر جایزه صلح نوبل به ارمغان آورد.
اما در دهه ۱۹۴۰، مناخیم بگین فرمانده ایرگون بود، گروهی مسلح از یهودیان که پیش از تاسیس اسرائیل، به مقامهای بریتانیایی و اعراب در فلسطین حمله میکرد.
بگین در سال ۱۹۱۳ در امپراتوری پیشین روسیه به دنیا آمد. او در لهستان حقوق خواند و در همانجا به جنبش جوانان یهودی پیوست که بخشی از جنبش صهیونیستی تندرو و تجدیدنظرطلب به رهبری زِعِو جابوتینسکی بود.
در جنگ جهانی دوم، نیروهای شوروی او را اسیر کردند و همراه ارتش لهستان برای جنگ با آلمان فرستادند. بعد از ترک ارتش و مهاجرت به بیتالمقدس، او رهبری گروه نظامی ایرگون زوای لئومی (سازمان نظامی ملی) را به عهده گرفت تا حکومت بریتانیا را در فلسطین تضعیف کند.
گروه ایرگون در سال ۱۹۴۶ در هتل کینگ دیوید بیتالمقدس بمبگذاری کرد و ۹۱ نفر را کشت.
در سال ۱۹۴۸، این گروه در قتل دهها فلسطینی در شهر دیر یاسین در نزدیکی بیتالمقدس مشارکت کرد. انتشار خبر این حادثه باعث تسریع خروج اعراب از فلسطین شد؛ که درست پیش از تاسیس اسرائیل اتفاق افتاد.
پس از تاسیس اسرائیل در ماه مه ۱۹۴۸، مناخیم بگین رهبری حزب راستگرای حیروت را بر عهده گرفت و سال ۱۹۷۷ به عنوان نخستوزیر اسرائیل از ائتلاف لیکود انتخاب شد.
در همان سال، بگین مذاکرات صلح با انور سادات رئیس جمهور وقت مصر را آغاز کرد. این مذاکرات سرانجام به پیمان کمپ دیوید در سال ۱۹۷۸ ختم شد که در نتیجه آن مصر نخستین کشور عربی شد که اسرائیل را به رسمیت شناخت.
در سال ۱۹۷۸، جایزه صلح نوبل به دلیل تلاش برای برقراری صلح در خاورمیانه، به صورت مشترک به مناخیم بگین و انور سادات رسید.
شیمون پرز، وزیر دفاع بگین در زمان مذاکرات کمپ دیوید، زمانی به طعنه درباره گذشته نظامی بگین گفته بود: «تمام دنیا او را تروریست میدانست، و سپس او تبدیل به یک دولتمرد شد.»
اما هنگامی که بگین برای دریافت جایزه به اسلو پایتخت نروژ رفت، اعتراضهای خشونتآمیزی علیه او شکل گرفت که باعث شد مراسم به دلایل امنیتی به قلعه آکرشوس منتقل شود.
سه دهه پیش از آنکه بگین برنده جایزه صلح شود، مقامهای بریتانیایی در فلسطین برای دستگیری او، که «تروریستی تحت تعقیب» بود، جایزهای به مبلغ ۵۰ هزار دلار تعیین کرده بودند.
یاسر عرفات؛ از «مبارز آزادی» تا صلحطلبی با اسرائیل
یاسر عرفات، رهبر پیشین فلسطینیان، در سال ۱۹۹۳ توافقنامه اسلو را با اسرائیل امضا کرد. این توافق باعث ایجاد تشکیلات خودگردان فلسطینی شد و به فلسطینیان در نوار غزه و بخشی از کرانه باختری حق خودمختاری داد.
عرفات در سال ۱۹۹۴ نخستین رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی شد و این سمت را تا زمان درگذشتش در سال ۲۰۰۴ حفظ کرد. او نیز جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
عرفات در سال ۱۹۲۹ در قاهره، پایتخت مصر، به دنیا آمد. پدر او تاجری فلسطینی بود.
در دوران دانشجویی تصمیم گرفت مبارزه مسلحانهای علیه اسرائیل آغاز کند تا آنچه را که فلسطینیان از آن به عنوان «نکبت» ۱۹۴۸ یاد میکنند، جبران کند. این دورهای بود که با تاسیس کشور اسرائیل، حدود ۷۵۰ هزار فلسطینی آواره شدند.
عرفات در اواخر دهه ۱۹۵۰ همراه با دیگر هموطنان مهاجر، جنبش فتح (جنبش آزادیبخش فلسطین) را بنیانگذاری کرد و به ریاست شاخه نظامی آن رسید.
از دسامبر ۱۹۶۴، جنبش فتح حملات چریکی خود علیه اسرائیل را از مناطق همجوار آغاز کرد.
در سال ۱۹۶۹، اتحادیه عرب – سازمانی متشکل از کشورهای عربی خاورمیانه و شمال آفریقا – عرفات را به رهبری «سازمان آزادیبخش فلسطین» انتخاب کرد.
در دهههای ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، جناحهایی در این گروه اقدام به ترور، بمبگذاری و هواپیماربایی کردند.عرفات هیچگاه درباره این وقایع اظهارنظری نکرد، اما تاکید داشت که تروریسم را نمیپذیرد و خود را «مبارز آزادی» میدانست.
در سال ۱۹۷۴، عرفات در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «من با شاخه زیتونی در یک دست و تفنگ مبارز آزادی در دست دیگر آمدهام. نگذارید شاخه زیتون از دستم بیفتد.»
در سال ۱۹۸۷، آمریکا سازمان آزادیبخش فلسطین را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرد و از ورود یاسر عرفات به این کشور جلوگیری کرد.
در سال ۱۹۸۸، یاسر عرفات به نمایندگی از سازمان آزادیبخش فلسطین به صورت علنی تروریسم را محکوم کرد.
در سال ۱۹۹۳، او با اسرائیل صلح کرد و حق موجودیت آن را در پیمان اسلو به رسمیت شناخت. در مقابل، فلسطینیها در نوار غزه و بخشی از کرانه باختری تحت نظارت تشکیلات خودگردان فلسطین به خودمختاری دست پیدا کردند.
یاسر عرفات برای این تلاشها در سال ۱۹۹۴ برنده جایزه صلح نوبل شد.
زمانی که عرفات درگذشت، نمایندگان بیش از ۵۰ کشور، از جمله آمریکا، در مراسم خاکسپاری او در قاهره حضور پیدا کردند.
مارتین مکگینس؛ فرمانده ارتش جمهوریخواه ایرلند که با ملکه دست داد
مارتین مکگینس فرمانده ارشد ارتش موقت جمهوریخواه ایرلند بود که از اواخر دهه ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۰ با هدف پایان دادن به سلطه بریتانیا در ایرلند شمالی و تشکیل ایرلند متحد، «عملیاتهای تروریستی» انجام میداد.
اما، پس از نقشآفرینی او در «توافق جمعه نیک» در سال ۱۹۹۸، که به پایان سه دهه خشونت انجامید، مکگینس معاون نخستوزیر ایرلند شمالی شد.
مکگینس در سال ۱۹۵۰ در منطقه فقیرنشین بوگساید در لاندندری ایرلند شمالی به دنیا آمد و در اواخر دهه ۱۹۶۰ به ارتش جمهوریخواه ایرلند پیوست.
در سال ۱۹۷۲، که چتربازان بریتانیایی در جریان حادثه «یکشنبه خونین» ۱۳ نفر را در لاندندری به قتل رساندند، مکگینس معاون فرماندهی ارتش جمهوریخواه ایرلند در آن شهر بود.
تحقیقات بعدی نشان داد که هیچیک از کشتهشدگان تهدیدی برای سربازان بریتانیایی نبودند.
مکگینس در سال ۱۹۷۳ پس از آنکه در نزدیکی خودرویی که حامل مواد منفجره و ۵۰۰۰ گلوله مهمات بود دستگیر شد، به زندان افتاد.
او به کشتن تعدادی از منابع اطلاعاتی و گروگانها متهم شد و گفته شد که از بمبگذاری در رژه روز یادبود در انیسکیلن ایرلند شمالی که منجر به کشته شدن ۱۱ نفر و زخمی شدن بیش از ۶۰ نفر شد، اطلاع قبلی داشت. او این اتهامات را رد کرد.
اما او نیز با ماموران بریتانیایی وارد مذاکره شد و مسیر رسیدن به آتشبس ارتش جمهوریخواه ایرلند و توافق صلح جمعه نیک را هموار کرد.
پس از آنکه به معاونت نخستوزیر ایرلند شمالی رسید، او جمهوریخواهانی را که خواهان ادامه خشونت بودند، «خائن به جزیره ایرلند» خواند و محکوم کرد.
او بیش از یک بار با ملکه الیزابت دوم دیدار کرد و با او دست داد.
این نشانهای از گردش روزگار بود. در سال ۱۹۷۹، ارتش جمهوریخواه ایرلند لرد لوییس مانتباتن، پسر عموی ملکه را که در سواحل ایرلند در حال قایقرانی بود، کشته بود.
گوستاوو پترو؛ عضو گروه چریکی که به ریاستجمهوری کلمبیا رسید
در سال ۲۰۲۲، گوستاوو پترو در سن ۶۲ سالگی به ریاستجمهوری کلمبیا انتخاب شد. او اولین چپگرایی بود که به مقام ریاستجمهوری این کشور رسید.
اما او در گذشته عضو «جنبش ۱۹ آوریل» بود که یکی از خشنترین گروههای مسلح کشور به شمار میرفت و به خاطر نگهداری سلاح زندانی شده بود.گوستاوو پترو در سیپاگیرا بزرگ شد، شهری فقیر در نزدیکی بوگوتا که به استخراج نمک شهرت داشت.
در ۱۷ سالگی، که مشغول به تحصیل در رشته اقتصاد در دانشگاه بوگوتا بود، به جنبش ۱۹ آوریل پیوست.این گروه چریکی، نام خود را از تاریخ انتخابات ریاستجمهوری ۱۹۷۰ کلمبیا گرفته بود که به اعتقاد بسیاری از چپگرایان در آن تقلب شده بود.در سال ۱۹۷۹، اعضای جنبش ۱۹ آوریل تونلی به یک پایگاه نظامی در بوگوتا زدند و تعداد زیادی سلاح به سرقت بردند.
در سال ۱۹۸۰، این گروه به سفارت جمهوری دومینیکن حمله کرده و ۵۰ نفر از کسانی را که در یک مهمانی شرکت داشتند به گروگان گرفت.
پترو شرکت در هر گونه اقدام خشونتآمیزی را تکذیب کرده است.
اما در سال ۱۹۸۵، او در حالی که مهمات و مواد منفجره در اختیار داشت دستگیر شد. او ادعا کرد که برای او پاپوش درست کرده بودند و گفته بود که پس از دستگیری تحت شکنجه قرار گرفته است. او ۱۸ ماه را در بازداشت نظامی و زندان گذراند.
در دوران حبس پترو، جنبش ۱۹ آوریل مرگبارترین عملیات خود را انجام داد و به کاخ دادگستری در بوگوتا حمله کرد و صدها نفر را به گروگان گرفت.
در خلال نبرد ۲۷ ساعته نیروهای مسلح کلمبیا برای بازپسگیری این ساختمان تقریبا ۱۰۰ نفر کشته شدند.
در سال ۱۹۹۰، جنبش ۱۹ آوریل فعالیتهای نظامی خود را متوقف کرد و به یک حزب سیاسی قانونی به نام «ائتلاف دموکراتیک جنبش ۱۹ آوریل» تبدیل شد.
پترو بعدها به عنوان عضو کنگره، سناتور و شهردار بوگوتا به فعالیت خود ادامه داد و در نهایت در سال ۲۰۲۲ به ریاستجمهوری کلمبیا رسید.