تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۰/۱۹ ساعت ۲۰:۲۶
کد مطلب : ۵۰۹۵۳۴
مأموریت «السودانی» در تهران
گروه سیاسی: چهارمین سفر نخست‌وزیر عراق به تهران در حالی انجام می‌گیرد که از سال گذشته تحولات سرنوشت‌سازی در منطقه خاورمیانه رخ داده است. محمد شیاع السودانی نمی‌خواهد گریبانگیر همان حوادثی شود که بر تمدید نخست‌وزیری نوری المالکی در سال ۲۰۱۴ مهر پایانی زده بود.
به گزارش روزنامه ایران، شاید هیچ کسی به اندازه عراق از ابومحمد الجولانی، حاکم فعلی سوریه شناخت نداشته باشد. فردی که در عراق با ابومصعب الزرقاوی بیعت کرده بود و سپس در موصل با ابوبکر البغدادی برای اداره سوریه وارد بیعت شده بود. الجولانی مسئول چندین عملیات انتحاری در عراق بود و چند ماه همراه با الزرقاوی و البغدادی در زندان بوکا تحت‌نظر بودند. به همین دلیل بود که جولانی حین انجام عملیات اسقاط نظام اسد در دمشق اولین پیام خود را به نخست‌وزیر عراق می‌دهد.
عراق نیز به محض اطلاع از عملیات گروهک تحریرالشام بخش اعظمی از نیرو‌های نظامی‌اش از جمله الحشدالشعبی را در مرز خود با سوریه مستقر می‌کند. تهدید گروه‌هایی که در سوریه مستقر هستند برای عراق جدی است خصوصاً از این منظر که قسد و دیگر نیرو‌های کرد مخالف دولت ترکیه (نزدیک به طالبانی، رهبر حزب اتحادیه میهنی عراق) با تحریرالشام وارد درگیری شدند.
در صورت تشدید نزاع در منطقه شمال سوریه و هم مرز با ترکیه، حمایت مستقیم حزب اتحادیه میهنی به رهبری بافل طالبانی را شاهد خواهیم بود و در صورتی که موضوع کرد‌های سوریه به شکل مسالمت‌آمیزی حل نشود بر کرد‌های عراق و مواضعشان با بغداد اثر خواهد گذاشت. السودانی علاوه بر طرح چند ابتکار بر سر آینده سوریه، مسأله کرد‌ها را نیز با مقامات ایرانی مورد بحث و بررسی قرار خواهد داد.
همزمان با این تحولات، موجی از حملات برخی رسانه‌های عراقی و غربی علیه الحشدالشعبی آغاز شد. طرح عمده‌ای که این رسانه‌ها به سمع و نظر مردم عراق می‌رساندند بحث انحلال الحشد الشعبی بود. هادی العامری، رئیس سازمان بدر در سفری که به دو استان نینوا (موصل) و الانبار، دو استان هم مرز با سوریه داشت علاوه بر اطلاع از آخرین تحولات امنیتی در غرب عراق، انحلال حشد را امکان‌ناپذیر دانست.
به احتمال بسیار زیاد در تماس تلفنی دونالد ترامپ با محمد شیاع السودانی، موضوع انحلال حشد مورد بحث و گفت‌و‌گو قرار گرفته بود. پس از اوج‌گیری بحث انحلال الحشدالشعبی یا ادغام در وزارت دفاع و ارتش، در رسانه‌ها و افکارعمومی، نخست‌وزیر عراق هم موضع‌گیری صریحی داشت که نشان می‌دهد تصمیم دولت عراق انحلال حشد یا ادغام در دیگر نهاد‌های نظامی عراقی نیست.
تعلیق فعالیت برخی از گروه‌های مقاومت عراقی
بی‌تردید یکی از مهم‌ترین پرونده‌هایی که مورد بحث مقامات عراقی و ایرانی قرار خواهد گرفت بحث کاهش و تعلیق فعالیت‌های برخی از گروه‌های مقاومت، چون نجباء و حزب‌الله عراق در راستای عبور عراق از بحران فعلی در منطقه است؛ بنابراین بر خلاف اظهارات برخی رسانه‌های عربی و عراقی بحث انحلال کامل مقاومت عراق یا الحشدالشعبی در گفت‌و‌گوی مسئولان عراقی و ایرانی جایی نخواهد داشت.
معضل گاز و قطعی برق در راستای توقف صادرات گاز ایران
موضوع بعدی که کمتر رسانه‌ای به آن اشاره کرده بود، انتقال گاز ایران به عراق است. چندین سال است بخشی از برق عراق از طریق گاز ایران تأمین می‌شود، اما با توقف صادرات گاز ایران، قطعی برق و مشکلات تأمین گاز وسایل گرمایشی به سراغ مردم عراق آمده است. کشور ایران و عراق هر دو بر سر واردات گاز از ترکمنستان به توافق رسیده بودند، اما با فرارسیدن فصل سرما هنوز این توافقنامه شکل اجرایی به خود نگرفته است. توقف صادرات گاز ایران به عراق به بیش از دو ماه رسید.
برای اینکه عراق بتواند مشکلات خود در زمینه برق را رفع کند به تولید سالانه ۴۰ هزار مگاوات برق نیاز دارد که اکنون ۹ هزارتای آن به واسطه گاز ایران تأمین می‌شود. تولید حال حاضر برق در عراق به عدد ۲۶ هزار مگاوات رسیده است که با قطع صادرات گاز ایران احتمال دارد تا ۱۷ هزار مگاوات کاهش پیدا کند.
آینده روابط تهران و بغداد در دولت ترامپ
پرونده بعدی که در سفر السودانی به تهران مطرح می‌شود وضعیت روابط تهران و بغداد در دوران ترامپ خواهد بود. اواخر سال ۲۰۲۵ انتخابات عراق را در پیش داریم. طبق هر دوره، ائتلاف‌های متزلزلی که بعد از انتخابات تشکیل شده بود، فروپاشید. در انتخابات سابق نیز همین تجربه را در عراق داشتیم که پس از انتخابات زودهنگام سال ۲۰۲۱ با خروج فراکسیون صدر از پارلمان، ترکیب ائتلاف‌های شیعی، سنی و کردی دچار تحولات گسترده‌ای شد.
در انتخابات مجالس استانی سال ۲۰۲۳ شاهد ائتلاف‌های جدیدی بودیم که در مقایسه با ترکیب ائتلافی سال ۲۰۲۲ متفاوت بود. از یک جهت، السودانی تلاش می‌کند تا ائتلاف فرافرقه‌ای و ملی را جایگزین ائتلاف چهارچوب هماهنگی کند و از جهت دیگر چهارچوب هماهنگی اصرار دارد تا با یکی از رهبران عضو این ائتلافِ تماماً شیعی وارد ائتلاف شود. هر چه بیشتر به انتخابات نزدیک می‌شویم بحث اینکه السودانی، نخست‌وزیر بعدی عراق شود تا طلسم نخست‌وزیران تک‌دوره‌ای بعد از المالکی بشکند، داغ می‌شود.
نخست‌وزیر فعلی عراق به خوبی می‌داند که عادل عبدالمهدی و مصطفی الکاظمی دو فردی که در دوران ریاست ترامپ بر امریکا، نخست‌وزیر عراق بودند چه فشاری از سمت واشنگتن متحمل می‌شدند. سیاست دولت عراق در یک سال اخیر نشان داده که سودانی در بازی میان شکاف‌ها موفق عمل کرده است؛ لذا اگر بتواند همین شیوه را در دوران ریاست ترامپ بر امریکا ادامه دهد، بحرانی متوجه دولتش نخواهد شد و به احتمال فراوان بتواند به عنوان نخست‌وزیر بعدی عراق تعیین شود، اما این فرضیه تنها در صورتی قابل اتکا خواهد بود که حملات اسرائیل مستقیماً عراق را هدف قرار ندهد.
چنانچه هر یک از سران مقاومت، چون اکرم الکعبی، هادی العامری، قیس الخزعلی و حتی نوری المالکی ترور شوند، طبیعتاً علاوه بر روابط بغداد- واشنگتن، روابط بغداد- تهران نیز سطحی از تنش را تجربه خواهد کرد. انتظار می‌رود نخست‌وزیر عراق پیام سخت در کنار ابتکار مذاکرات آینده و احتمالی تهران و واشنگتن از سمت دونالد ترامپ را به تهران برساند. در صورتی که سودانی بتواند موافقت ایران را برای از سرگیری مذاکرات تهران و واشنگتن جلب نماید، گام بزرگی در راستای تثبیت دولت خود بر خواهد داشت.
برش رسانه‌های عربی درباره سفر السودانی به ایران چه می‌گویند؟
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق در حالی به تهران آمد که گمانهزنیهای بسیاری درخصوص این سفر در رسانه‌های عربی و عراقی مطرح شد. روزنامه‌های الشرق الاوسط و العرب و پایگاه‌های خبری- تحلیلی العالم الجدید، بغداد الیوم، العهد و کردستان ۲۴ هر یک از زاویه دید خود به سفر نخست‌وزیر عراق پرداخته‌اند. علاوه بر این، دیگر محور‌های سفر السودانی که رسانه‌ها به آن توجه کمتری داشته‌اند، در این یادداشت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
روزنامه الشرق الاوسط با تکیه بر سخنان عمار الحکیم، رئیس جریان حکمت پیام امریکا به دولت عراق را حذرآمیز توصیف کرد. پس از گفت‌و‌گوی تلفنی محمد شیاع السودانی با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب امریکا، منابع خبری تأکید کردند گفت‌و‌گوی نخست‌وزیر عراق با رئیس‌جمهوری آتی امریکا پیام تهدیدآمیزی علیه گروه‌های مقاومت و الحشدالشعبی بود.
پایگاه تحلیلی العالم الجدید با اشاره به سفر السودانی به تهران، به نقل از منابع خود نوشت: «پیش از سفر نخست‌وزیر عراق به تهران، پیامی از سمت ایران به السودانی، مقامات عالی‌رتبه و سران مقاومت منتقل شده است. تهران در پیامی از سران مقاومت خواسته است که به منظور اجتناب از حملات امریکا و اسرائیل به مقاومت عراق با دولت محمد شیاع السودانی نهایت همکاری را داشته باشند.»
، اما در سمت مقابل، بغداد الیوم انتقال پیام تهران به سیاستمداران و رهبران مقاومت عراق را تکذیب کرد و در گفت‌و‌گو با یک کارشناس، زوایای سفر السودانی به تهران را منحصر به حصر سلاح گروه‌های مقاومت می‌داند. این پایگاه خبری با اشاره به منابع دیگر اشاره دارد که مقامات تهران به بغداد اعلام کرده‌اند که به تصمیمات نخست‌وزیر عراق، چهارچوب هماهنگی و ائتلاف اداره دولت (ائتلافی متشکل از احزاب شکل‌دهنده دولت کنونی عراق) احترام می‌گذارند.
روزنامه العرب، سفر نخست‌وزیر عراق به تهران را ادامه‌دهنده سفر‌های السودانی به اردن و عربستان سعودی می‌داند. پس از تحولات سوریه، نخست‌وزیر عراق در دو سفر اعلام نشده به ریاض و امّان رفته بود. پایگاه خبری کردستان ۲۴ که متعلق به یک شبکه خبری با همین نام است و توسط مسرور بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم کردستان عراق اداره می‌شود، اشاره مستقیمی به سفر السودانی به تهران نکرده، اما پرونده گروه‌های مقاومت را بزرگترین چالش دولت السودانی توصیف کرده است و در خبر دیگری از اصرار فرانسوی‌ها برای برگزاری دور بعدی کنفرانس بغداد خبر می‌دهد. این احتمال وجود دارد به دلیل ضربه‌ای که فرانسه از تحولات اخیر خاورمیانه متحمل شده است ابداع یک ابتکار را با همراهی کشورهای شرکت‌کننده در کنفرانس بغداد دنبال می‌کند.
اگر چنین مسأله‌ای واقعیت داشته باشد بعید نیست که نخست‌وزیر عراق برگزاری دور بعدی کنفرانس بغداد را جهت تسهیل روند و طرح ابتکار آینده سوریه به تهران پیشنهاد دهد. رسانه العهد وابسته به شیخ قیس الخزعلی، دبیرکل عصائب اهل حق صرفاً به بازنشر سخنان آل‌صادق سفیر ایران در بغداد که پرونده سوریه را یکی از محور‌های سفر نخست‌وزیر عراق به تهران معرفی کرده بود، اکتفا کرده است.
به گزارش روزنامه ایران، شاید هیچ کسی به اندازه عراق از ابومحمد الجولانی، حاکم فعلی سوریه شناخت نداشته باشد. فردی که در عراق با ابومصعب الزرقاوی بیعت کرده بود و سپس در موصل با ابوبکر البغدادی برای اداره سوریه وارد بیعت شده بود. الجولانی مسئول چندین عملیات انتحاری در عراق بود و چند ماه همراه با الزرقاوی و البغدادی در زندان بوکا تحت‌نظر بودند. به همین دلیل بود که جولانی حین انجام عملیات اسقاط نظام اسد در دمشق اولین پیام خود را به نخست‌وزیر عراق می‌دهد.
عراق نیز به محض اطلاع از عملیات گروهک تحریرالشام بخش اعظمی از نیرو‌های نظامی‌اش از جمله الحشدالشعبی را در مرز خود با سوریه مستقر می‌کند. تهدید گروه‌هایی که در سوریه مستقر هستند برای عراق جدی است خصوصاً از این منظر که قسد و دیگر نیرو‌های کرد مخالف دولت ترکیه (نزدیک به طالبانی، رهبر حزب اتحادیه میهنی عراق) با تحریرالشام وارد درگیری شدند.
در صورت تشدید نزاع در منطقه شمال سوریه و هم مرز با ترکیه، حمایت مستقیم حزب اتحادیه میهنی به رهبری بافل طالبانی را شاهد خواهیم بود و در صورتی که موضوع کرد‌های سوریه به شکل مسالمت‌آمیزی حل نشود بر کرد‌های عراق و مواضعشان با بغداد اثر خواهد گذاشت. السودانی علاوه بر طرح چند ابتکار بر سر آینده سوریه، مسأله کرد‌ها را نیز با مقامات ایرانی مورد بحث و بررسی قرار خواهد داد.
همزمان با این تحولات، موجی از حملات برخی رسانه‌های عراقی و غربی علیه الحشدالشعبی آغاز شد. طرح عمده‌ای که این رسانه‌ها به سمع و نظر مردم عراق می‌رساندند بحث انحلال الحشد الشعبی بود. هادی العامری، رئیس سازمان بدر در سفری که به دو استان نینوا (موصل) و الانبار، دو استان هم مرز با سوریه داشت علاوه بر اطلاع از آخرین تحولات امنیتی در غرب عراق، انحلال حشد را امکان‌ناپذیر دانست.
به احتمال بسیار زیاد در تماس تلفنی دونالد ترامپ با محمد شیاع السودانی، موضوع انحلال حشد مورد بحث و گفت‌و‌گو قرار گرفته بود. پس از اوج‌گیری بحث انحلال الحشدالشعبی یا ادغام در وزارت دفاع و ارتش، در رسانه‌ها و افکارعمومی، نخست‌وزیر عراق هم موضع‌گیری صریحی داشت که نشان می‌دهد تصمیم دولت عراق انحلال حشد یا ادغام در دیگر نهاد‌های نظامی عراقی نیست.
تعلیق فعالیت برخی از گروه‌های مقاومت عراقی
بی‌تردید یکی از مهم‌ترین پرونده‌هایی که مورد بحث مقامات عراقی و ایرانی قرار خواهد گرفت بحث کاهش و تعلیق فعالیت‌های برخی از گروه‌های مقاومت، چون نجباء و حزب‌الله عراق در راستای عبور عراق از بحران فعلی در منطقه است؛ بنابراین بر خلاف اظهارات برخی رسانه‌های عربی و عراقی بحث انحلال کامل مقاومت عراق یا الحشدالشعبی در گفت‌و‌گوی مسئولان عراقی و ایرانی جایی نخواهد داشت.
معضل گاز و قطعی برق در راستای توقف صادرات گاز ایران
موضوع بعدی که کمتر رسانه‌ای به آن اشاره کرده بود، انتقال گاز ایران به عراق است. چندین سال است بخشی از برق عراق از طریق گاز ایران تأمین می‌شود، اما با توقف صادرات گاز ایران، قطعی برق و مشکلات تأمین گاز وسایل گرمایشی به سراغ مردم عراق آمده است. کشور ایران و عراق هر دو بر سر واردات گاز از ترکمنستان به توافق رسیده بودند، اما با فرارسیدن فصل سرما هنوز این توافقنامه شکل اجرایی به خود نگرفته است. توقف صادرات گاز ایران به عراق به بیش از دو ماه رسید.
برای اینکه عراق بتواند مشکلات خود در زمینه برق را رفع کند به تولید سالانه ۴۰ هزار مگاوات برق نیاز دارد که اکنون ۹ هزارتای آن به واسطه گاز ایران تأمین می‌شود. تولید حال حاضر برق در عراق به عدد ۲۶ هزار مگاوات رسیده است که با قطع صادرات گاز ایران احتمال دارد تا ۱۷ هزار مگاوات کاهش پیدا کند.
آینده روابط تهران و بغداد در دولت ترامپ
پرونده بعدی که در سفر السودانی به تهران مطرح می‌شود وضعیت روابط تهران و بغداد در دوران ترامپ خواهد بود. اواخر سال ۲۰۲۵ انتخابات عراق را در پیش داریم. طبق هر دوره، ائتلاف‌های متزلزلی که بعد از انتخابات تشکیل شده بود، فروپاشید. در انتخابات سابق نیز همین تجربه را در عراق داشتیم که پس از انتخابات زودهنگام سال ۲۰۲۱ با خروج فراکسیون صدر از پارلمان، ترکیب ائتلاف‌های شیعی، سنی و کردی دچار تحولات گسترده‌ای شد.
در انتخابات مجالس استانی سال ۲۰۲۳ شاهد ائتلاف‌های جدیدی بودیم که در مقایسه با ترکیب ائتلافی سال ۲۰۲۲ متفاوت بود. از یک جهت، السودانی تلاش می‌کند تا ائتلاف فرافرقه‌ای و ملی را جایگزین ائتلاف چهارچوب هماهنگی کند و از جهت دیگر چهارچوب هماهنگی اصرار دارد تا با یکی از رهبران عضو این ائتلافِ تماماً شیعی وارد ائتلاف شود. هر چه بیشتر به انتخابات نزدیک می‌شویم بحث اینکه السودانی، نخست‌وزیر بعدی عراق شود تا طلسم نخست‌وزیران تک‌دوره‌ای بعد از المالکی بشکند، داغ می‌شود.
نخست‌وزیر فعلی عراق به خوبی می‌داند که عادل عبدالمهدی و مصطفی الکاظمی دو فردی که در دوران ریاست ترامپ بر امریکا، نخست‌وزیر عراق بودند چه فشاری از سمت واشنگتن متحمل می‌شدند. سیاست دولت عراق در یک سال اخیر نشان داده که سودانی در بازی میان شکاف‌ها موفق عمل کرده است؛ لذا اگر بتواند همین شیوه را در دوران ریاست ترامپ بر امریکا ادامه دهد، بحرانی متوجه دولتش نخواهد شد و به احتمال فراوان بتواند به عنوان نخست‌وزیر بعدی عراق تعیین شود، اما این فرضیه تنها در صورتی قابل اتکا خواهد بود که حملات اسرائیل مستقیماً عراق را هدف قرار ندهد.
چنانچه هر یک از سران مقاومت، چون اکرم الکعبی، هادی العامری، قیس الخزعلی و حتی نوری المالکی ترور شوند، طبیعتاً علاوه بر روابط بغداد- واشنگتن، روابط بغداد- تهران نیز سطحی از تنش را تجربه خواهد کرد. انتظار می‌رود نخست‌وزیر عراق پیام سخت در کنار ابتکار مذاکرات آینده و احتمالی تهران و واشنگتن از سمت دونالد ترامپ را به تهران برساند. در صورتی که سودانی بتواند موافقت ایران را برای از سرگیری مذاکرات تهران و واشنگتن جلب نماید، گام بزرگی در راستای تثبیت دولت خود بر خواهد داشت.
برش رسانه‌های عربی درباره سفر السودانی به ایران چه می‌گویند؟
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق در حالی به تهران آمد که گمانهزنیهای بسیاری درخصوص این سفر در رسانه‌های عربی و عراقی مطرح شد. روزنامه‌های الشرق الاوسط و العرب و پایگاه‌های خبری- تحلیلی العالم الجدید، بغداد الیوم، العهد و کردستان ۲۴ هر یک از زاویه دید خود به سفر نخست‌وزیر عراق پرداخته‌اند. علاوه بر این، دیگر محور‌های سفر السودانی که رسانه‌ها به آن توجه کمتری داشته‌اند، در این یادداشت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
روزنامه الشرق الاوسط با تکیه بر سخنان عمار الحکیم، رئیس جریان حکمت پیام امریکا به دولت عراق را حذرآمیز توصیف کرد. پس از گفت‌و‌گوی تلفنی محمد شیاع السودانی با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب امریکا، منابع خبری تأکید کردند گفت‌و‌گوی نخست‌وزیر عراق با رئیس‌جمهوری آتی امریکا پیام تهدیدآمیزی علیه گروه‌های مقاومت و الحشدالشعبی بود.
پایگاه تحلیلی العالم الجدید با اشاره به سفر السودانی به تهران، به نقل از منابع خود نوشت: «پیش از سفر نخست‌وزیر عراق به تهران، پیامی از سمت ایران به السودانی، مقامات عالی‌رتبه و سران مقاومت منتقل شده است. تهران در پیامی از سران مقاومت خواسته است که به منظور اجتناب از حملات امریکا و اسرائیل به مقاومت عراق با دولت محمد شیاع السودانی نهایت همکاری را داشته باشند.»
، اما در سمت مقابل، بغداد الیوم انتقال پیام تهران به سیاستمداران و رهبران مقاومت عراق را تکذیب کرد و در گفت‌و‌گو با یک کارشناس، زوایای سفر السودانی به تهران را منحصر به حصر سلاح گروه‌های مقاومت می‌داند. این پایگاه خبری با اشاره به منابع دیگر اشاره دارد که مقامات تهران به بغداد اعلام کرده‌اند که به تصمیمات نخست‌وزیر عراق، چهارچوب هماهنگی و ائتلاف اداره دولت (ائتلافی متشکل از احزاب شکل‌دهنده دولت کنونی عراق) احترام می‌گذارند.
روزنامه العرب، سفر نخست‌وزیر عراق به تهران را ادامه‌دهنده سفر‌های السودانی به اردن و عربستان سعودی می‌داند. پس از تحولات سوریه، نخست‌وزیر عراق در دو سفر اعلام نشده به ریاض و امّان رفته بود. پایگاه خبری کردستان ۲۴ که متعلق به یک شبکه خبری با همین نام است و توسط مسرور بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم کردستان عراق اداره می‌شود، اشاره مستقیمی به سفر السودانی به تهران نکرده، اما پرونده گروه‌های مقاومت را بزرگترین چالش دولت السودانی توصیف کرده است و در خبر دیگری از اصرار فرانسوی‌ها برای برگزاری دور بعدی کنفرانس بغداد خبر می‌دهد. این احتمال وجود دارد به دلیل ضربه‌ای که فرانسه از تحولات اخیر خاورمیانه متحمل شده است ابداع یک ابتکار را با همراهی کشورهای شرکت‌کننده در کنفرانس بغداد دنبال می‌کند.
اگر چنین مسأله‌ای واقعیت داشته باشد بعید نیست که نخست‌وزیر عراق برگزاری دور بعدی کنفرانس بغداد را جهت تسهیل روند و طرح ابتکار آینده سوریه به تهران پیشنهاد دهد. رسانه العهد وابسته به شیخ قیس الخزعلی، دبیرکل عصائب اهل حق صرفاً به بازنشر سخنان آل‌صادق سفیر ایران در بغداد که پرونده سوریه را یکی از محور‌های سفر نخست‌وزیر عراق به تهران معرفی کرده بود، اکتفا کرده است.
پربينندهترين مطالب و خبرها
