آیا داروهای اعصاب باعث اعتیاد می‌شوند؟

گروه علمی: خیلی از افراد از ترس از اعتیادآور بودنِ داروهای اعصاب و روان به روانپزشک مراجعه نمی‌کنند یا خودسرانه اقدام به مصرف داروهای این حوزه می‌کنند که عوارض متعددی دارد.به گزارش همشهری آنلاین،با وجود بالا بودن آمار اختلالات روانی در ایران، خیلی از مردم به دلیل ترس از اعتیادآور بودنِ داروهای این حوزه حاضر نیستند به روانپزشک مراجعه کنند و بنابراین بیماری یا اختلال خود را تحمل می‌کنند و زمانی به روانپزشک مراجعه می‌کنند که بیماری روانی آنها مزمن و حاد شده است.

طبق آمارهای رسمیِ موجود، حدود ۳۰ درصد ایرانی‌ها دچار حداقل یک بیماری و اختلال روانی هستند و قاعدتا تعدادی از آنها نیاز به دارودرمانی دارند اما خیلی از آنها یا اختلال خود را پنهان می‌کنند یا از ترس وابسته شدن به داروهای اعصاب و روان، تن به دارودرمانی نمی‌دهند. آنها تصور می‌کنند اگر برای بهبود اختلال روانی خود دارودرمانی را شروع کنند، دیگر از آن خلاصی نخواهند داشت و باید تا آخر عمر دارو مصرف کنند.

دکتر وحید شریعت، روانپزشک و متخصص اعصاب و روان درباره ترس از وابستگی به داروهای روان به موضوع جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: ترس از وابستگی به داروهای اعصاب و روان، یک نگرانی عمومی و تا حدی منطقی است و مختص ایرانی‌ها هم نیست. اما بهتر است بدانید اگر درمان‌های دارویی به شکل علمی و تخصصی انجام شود، اعتیاد به دارو رخ نخواهد داد و طبیعتا نگرانی افراد کمتر می‌شود. یعنی مصرف داروها اگر زیر نظر پزشک متخصص - به خصوص روانپزشک - انجام شود، چون تحت کنترل است و دارو فقط به میزان لازم تجویز می‌شوند، وابستگی به دارو هم کمتر خواهد بود.

به گفته دکتر شریعت، بیشتر داروهایی که در زمینه اعصاب و روان تجویز می‌شوند، باعث وابستگی نمی‌شوند و اعتیادی در فرد رخ نمی‌دهد.این روانپزشک می‌گوید: البته بزرگ‌ترین نگرانی افراد این است که نمی‌توانند هر زمانی که اراده کردند، داروهای حوزه روان را قطع کنند. قاعدتا مصرف هیچ دارویی در هیچ حوزه‌ای را نمی‌توان و نباید هر وقت دل‌مان خواست، قطع کنیم. مثلا شما هر وقت خواستید، نمی‌توانید داروهای فشار خون را قطع کنید و دیگر مصرف نکنید. داروهای اعصاب و روان هم همین طور است.

برای کاهش هراس افراد از اعتیادآور بودن داروهای روان باید بدانید که داروها از لحاظ میزان اعتیاد و وابستگی‌آوری به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ داروهای تسکین‌دهنده مثل والیوم، دیازپام و ... که اثر تسکینی خود را به سرعت نشان می‌دهند و به گفته روانپزشکان، مصرف مداوم و طولانی‌مدت آنها تا حدودی باعث و وابستگی فرد خواهد شد. دسته دوم، داروهای درمان‌کننده هستند و اثرات درمانی آنها زمانی مشاهده می‌شود که یک تا دو هفته مصرف شوند. این دسته از داروها اثر اعتیادآوری ندارند. البته لازم است با تجویز پزشک متخصص مصرف شوند.

خوشبختانه اغلب روانپزشکان در نسخه‌های درمانی خود، داروهای درمان‌کننده و نه فقط تسکین‌دهنده تجویز می‌کنند. چون به خوبی اطلاع دارند که تجویز داروهای صرفا مُسکّن باعث وابستگی بیمار به آن داروها خواهد شد. دکتر شریعت، متخصص اعصاب و روان هم در این رابطه می‌گوید: در خیلی از موارد پیش می‌آید که داروهای روان مراجعین را بعد از مدتی و به تدریج قطع کنیم. مثلا کسی که سابقه قبلی از بیماری روانی ندارد، درمانش نهایتا ۶ ماه تا یک سال ادامه پیدا می‌کند و بعد داروهایش با تجویز پزشک قطع می‌شود. البته این موضوع در مادران باردار و شیرده کمی متفاوت است. چون نوع داروها در این دوره‌ها کمی فرق دارد. بنابراین ممکن است بعضی از داروها را بشود قطع کرد و بعضی‌ها را نشود.

این روانپزشک می‌گوید: موضوع این است که همه اختلالات روانی نیاز به دارودرمانی ندارند و در بعضی از آنها - مثل برخی اختلالات اضطرابی - با تکنیک‌های غیر دارویی هم می‌توان به بهتر شدن حال فرد کمک کرد. اصلا در افرادی که اضطراب شدید ندارند، اولویت درمان با روش‌های غیر دارویی است.

متخصصان تاکید دارند که با این اوصاف اگر علائمی از اختلالات روانی مثل اضطراب دائمی، افسردگی و ... را در خود می‌بینید، زودتر به متخصص روانپزشک مراجعه کنید و نگذارید زمان زیادی از شروع علائم در شما بگذرد. متاسفانه خیلی از بیماران زمانی به روانپزشک یا روانشناس مراجعه می‌کنند که دیر شده و پیشرفت علائم نشان می دهد که اختلال در آنها از چند سال قبل شروع شده است.

در این شرایط منطقا دیگر تکنیک‌های غیر دارویی جواب نمی‌دهد و باید دارودرمانی را آغاز کرد.
مساله مقاومت دربرابر مراجعه به روانپزشک در ایران چالش‌برانگیز است. چراکه خیلی از همین افرادی که از ترس اعتیادآور بودن داروهای اعصاب و روان به روانپزشک مراجعه نمی‌کنند، برخی داروهای این حوزه را از داروخانه تهیه و خودسرانه مصرف می‌کنند و طبیعتا عوارض این کار خیلی بیشتر از عوارض احتمالی وابستگی به داروهای حوزه روان است.