بی‌برنامگی در حمایت‌های کرونایی

به گزارش ایلنا، در شرایطی که شهروندان منتظر دریافت حمایت‌های موثری هستند تا بخشی از آسیب‌های ناشی از کرونا جبران شود، مدام شاهد بیان اظهارنظرات و صدور آیین‌نامه‌ای درباره این حمایت‌ها هستیم. در بعد فردی حمایت از مردم تاکنون محدود به پرداخت یارانه ویژه کرونا به نیم دهک جامعه شده و قرار است یارانه‌بگیران هم وام یک میلیون تومانی دریافت کنند؛ وامی که ابتدا عنوان شد نرخ سود آن ۱۲ درصد است، اما بیست و ششم فروردین رئیس‌جمهور عنوان کرد که وام قرض‌الحسنه خواهد بود.برای حمایت از کسب‌و‌کار‌ها نیز وعده‌هایی داده شده. قرار است خسارت‌دیدگان از کرونا وام بگیرند و بحث اساسی این است که این وام به چه کسانی می‌رسد؛ سوالی که بیست و سوم فروردین امسال کارگروه مقابله با پیامدهای اقتصادی ناشی از شیوع کرونا با فهرست کردن ۱۰ رسته شغلی تلاش کرد به آن جواب دهد.
وام کرونا؛ مشاغلی که دیده می‌شوند، مشاغلی که دیده نمی‌شوند
کارگروه مقابله با پیامدهای اقتصادی ناشی از شیوع کرونا اعلام کرد مراکز تولید و توزیع غذاهای آماده، مراکز مربوط به گردشگری، حمل و نقل عمومی مسافر درون شهری و برون شهری، دفاتر خدمات مسافرتی، گردشگری و زیارتی، تولید و توزیع پوشاک، تولید و توزیع کیف و کفش، مراکز توزیع آجیل، خشکبار، قنادی، بستنی و آبمیوه، مراکز، باشگاه‌ها و مجتمع‌های ورزشی و تفریحی،  مراکز و مجتمع‌های فرهنگی، آموزشی، هنری و رسانه‌ای و مراکز تولید، توزیع و فروش صنایع دستی ۱۰ رسته شغلی هستند که در اولویت حمایت قرار دارند.اگر واقعیت‌ها دیده نشود سوءاستفاده اتفاق می‌افتد. فهرست کردن ۱۰ رسته شغلی برای دریافت حمایت ندیدن واقعیت‌هاست. به این صورت افراد و مشاغلی که نیازمند حمایت هستند نادیده گرفته می‌شوند و در عوض منابع به جیب افرادی می‌رود که نه تنها از شیوع کرونا ضرر نکرده که سود هم برده‌اند. در بعد کلان چنین اتفاقی منجر به تضاد‌های طبقاتی و ناعدالتی می‌شود.با خواندن این فهرست به اعلام‌کنندگان این رسته‌های شغلی حق می‌دهیم که چنین انتخابی داشته‌اند. در بدو امر آنچه به ذهن هر کسی می‌رسد این است که کرونا مشاغل مرتبط با گردشگری و حمل و نقل را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. مشاغل خدماتی مربوط به تهیه و توزیع غذا نیز با ایجاد ممنوعیت‌های ناشی از شیوع کرونا به شدت زیان دیده‌اند. دیگر مشاغل اعلامی نیز می‌توانند بسیار خسارت دیده باشند، اما تمام واقعیت این نیست. کرونا در واقع زنجیره‌ای از مشاغل را تحت تاثیر قرار داده است و فهرست ارائه شده، تنزل دادن آسیب‌های کروناست. برای مثال در بحث گردشگری این فقط آژانس‌ها و بومگردی‌ها نیستند که آسیب دیده‌اند. مجموعه‌ای از افراد از تورلیدر‌ها گرفته تا رانندگان، همگی دچار آسیب شده‌اند. یا در بحث تولید‌کنندگان و توزیع‌کنندگان مواد غذایی این فقط رستوران‌داران و اغذیه فروشان نیستند که آسیب دیده‌اند. کشاورز یا دامپروری که محصولات خام غذایی تولید می‌کند هم آسیب دیده، همانطور که دامنه آسیب به تولیدکنندگان و تعمیرکنندگان تجهیزات آشپزخانه‌ها هم رسیده است. در واقع اگر تمامی افراد مرتبط با رسته‌های شغلی اعلام شده به درستی شناسایی شوند و از آنها حمایت شود، باز هم افراد زیادی هستند که از حمایت‌های لازم بی‌نصیب مانده‌اند. به همین منظور است که در بسیاری از کشور‌ها از دسته‌بندی مشاغل برای اعطای حمایت دست کشیده و عنوان می‌کنند که همه افراد مورد حمایت واقع خواهند شد.

از طرف دیگر اگر بنا بر این باشد که حمایت نه به همه که به برخی افراد و مشاغل برسد، باید از روش‌های دیگری استفاده کرد. ساده‌ترین کار این است که بگوییم فلان رسته شغلی آسیب دیده و باید مورد حمایت واقع شود. وقتی در همان رسته دقیق می‌شویم می‌بینیم که افراد و بنگاه‌هایی نه تنها ضرر نکرده‌اند که از وضعیت منتفع نیز شده‌اند. بحث بر سر سوءاستفاده نیست، بلکه این است که افراد و بنگاه‌هایی توانسته‌اند با هوشمندی روش کار خود را با شرایط شیوع کرونا تطبیق داده و سود خود را افزایش بدهند. در بحث حمایت از افراد و مشاغل آسیب‌دیده از کرونا باید تمامی این موارد لحاظ شود، چنانکه به گفته عبدالله مختاری (کارشناس روابط کار) اگر با هوشمندی عمل نشود، زمینه سوءاستفاده از حمایت‌های اعطایی به وجود می‌آید.او توضیح می‌دهد: یک بررسی ساده نشان می‌دهد در هر رسته شغلی کسانی سود کرده و کسانی زیان دیده‌اند. مثالی که عمدتا درباره آسیب‌های اقتصادی ناشی از کرونا زده می‌شود، این است که مراکز تولید و توزیع غذاهای آماده خسارت دیده‌اند. واقعیت این است که مراکزی هم بوده‌اند که هرچند در ظاهر کرکره‌ها را پایین داده بودند، اما با استفاده از روش‌های دیگر به کارشان ادامه دادند و فروش‌شان بیشتر هم شد. سفارش‌گیری و توزیع درب منزل برای برخی از فست‌فودی‌ها بیشتر شده است. نمی‌توان با یک قاعده کلی پیش رفت و آن فست‌فودی که سود برده را با دیگری که اصلا فروش نکرده یکی دانست و از هر دو به یک میزان حمایت کرد. چنین عملکردی تبعات منفی دارد.
تغییر شیوه به نفع سوءاستفاده‌کنندگان
در ایران سال‌هاست که به شیوه‌های مختلف یارانه پرداخت می‌شود. از یارانه نقدی که از یک دهه پیش باب شده که بگذریم، یارانه‌های پنهان زیادی وجود دارد؛ یارانه انرژی از مهم‌ترین یارانه‌هایی است که به همه اقشار جامعه تعلق می‌گیرد. شاید عنوان شود اکنون که بحث حمایت از افراد و مشاغل آسیب‌دیده از کرونا مطرح است باید در شیوه اعطای یارانه در ایران که سال‌هاست مورد انتقاد است بازنگری شود؛ این بازنگری در فرصت محدود کنونی که باید هر چه زودتر حمایت‌ها را سر و سامان داد، می‌تواند درصد خطا را افزایش دهد. می‌توان در شرایط کنونی یارانه‌های همیشگی را بیشتر کرد. برای مثال در قبوض آب و برق و گاز تخفیف قائل شد و به‌طوری کلی در حوزه‌هایی اقدام کرد که دولت اطلاعات دقیق‌تری درباره آن دارد و نیاز نیست ارزیابی‌هایی مجددی صورت گیرد.
مختاری عنوان می‌کند: شیوع کرونا در ایران اقتصاد را به شدت دچار آسیب کرده است. این موضوع مربوط به ایران هم نیست. کرونا چالشی جدی برای تمامی کشور‌هاست. در این شرایط مهم عملکرد دولت‌ها در اقدامات حمایتی است. اگر حمایت‌ها به درستی صورت نگیرد خسارت‌های ناشی از کرونا دو چندان می‌شود. بر همین اساس باید هوشمندانه عمل کرد و جلو رفتن منابع به جای نادرست را گرفت.کارگروه مقابله با پیامدهای اقتصادی ناشی از شیوع کرونا اعلا کرد مراکز تولید و توزیع غذاهای آماده، مراکز مربوط به گردشگری، حمل و نقل عمومی مسافر درون شهری و برون شهری، دفاتر خدمات مسافرتی، گردشگری و زیارتی، تولید و توزیع پوشاک، تولید و توزیع کیف و کفش، مراکز توزیع آجیل، خشکبار، قنادی، بستنی و آبمیوه، مراکز، باشگاه‌ها و مجتمع‌های ورزشی و تفریحی،  مراکز و مجتمع‌های فرهنگی، آموزشی، هنری و رسانه‌ای و مراکز تولید، توزیع و فروش صنایع دستی ۱۰ رسته شغلی هستند که در اولویت حمایت قرار دارند.او توضیح می‌دهد: اگر واقعیت‌ها دیده نشود سوءاستفاده اتفاق می‌افتد. فهرست کردن ۱۰ رسته شغلی برای دریافت حمایت ندیدن واقعیت‌هاست. به این صورت افراد و مشاغلی که نیازمند حمایت هستند نادیده گرفته می‌شوند و در عوض منابع به جیب افرادی می‌رود که نه تنها از شیوع کرونا ضرر نکرده که سود هم برده‌اند. در بعد کلان چنین اتفاقی منجر به تضاد‌های طبقاتی و ناعدالتی می‌شود.
استفاده از الگو‌هایی که امتحان خود را پس داده‌اند
همانطور که عنوان شد پرداخت یارانه به شکل پیدا و پنهان با اقتصاد ایران عجین شده است. سابقه ایران در پرداخت یارانه باید دولتمردان و مسئولان را به افرادی کارآزموده در این زمینه تبدیل کرده باشد، اما در کمال تعجب شاهد این هستیم که هر بار بحث پرداخت یارانه‌ای جدید می‌شود یا قرار است به دلیلی حمایتی صورت گیرد، همه یافته‌های قبلی کنار گذاشته شده و از نو طرح‌هایی در افکنده می‌شود. اگر ادعای نهاد‌های مختلف مانند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه و ... را جدی بگیریم که عنوان می‌کنند ریز اطلاعات مالی شهروندان را دارند و بر اساس آن یارانه پرداخت می‌کنند، باید عنوان کرد که بهتر است بر اساس بانک‌های اطلاعاتی موجود حمایت‌ها صورت گیرد. تراکنش‌های مالی، سود یا ضرر و خلاصه ریز اطلاعات مشاغل موجود است. آیا باید به این اطلاعات اطمینان کرد یا صرفا به دلیل اینکه شغلی در رسته‌ای قرار دارد که به نظر می‌رسد بیش از رسته‌های دیگر در معرض آسیب بوده، باید تسهیلات حمایتی پرداخت شود؟ به نظر می‌رسد با استفاده از الگوی شناخته شده و تغییرات اصلاحی جزئی می‌توان حمایت‌های درستی انجام داد. نباید اعطای حمایت را آنقدر پیچیده کرد که افراد واقعا نیازمند به حمایت خسته شوند و عطای آن را به لقایش ببخشند و از آن بدتر زمینه سوءاستفاده به وجود آید.